Czasownik dedykować (a zwłaszcza jego imiesłowowa forma dedykowany, o której pisałem przed tygodniem) na naszych oczach radykalnie zmienia swoje znaczenie i swoją łączliwość, coraz częściej pojawia się w nietradycyjnych kontekstach.
fot.pixabay.com
Jest to przy tym niewątpliwie wyraz modny, zwłaszcza w wypowiedziach związanych z jednej strony z szeroko rozumianą branżą komputerową i informatyczną (np. dedykowany serwer), z drugiej zaś – z reklamą i handlem (np. produkt dedykowany specjalnie dla seniorów).
Trudno teraz przewidywać, czy ta innowacja językowa na stałe zagości w polszczyźnie. Sądzę, że na pewno pozostanie w świecie, że tak kolokwialnie określę, komputerowców czy informatyków – oni głośno upominają się o to, by nie krytykować połączeń typu dedykowana karta graficzna, dedykowany procesor czy dedykowane oprogramowanie. W języku tego środowiska konstrukcje te nie budzą żadnych wątpliwości, są powszechne i już dobrze zadomowione. Jeśli zatem tak rozumiane i tak stosowane słowo dedykowany używane będzie w określonym socjolekcie, to można je będzie uznać za jego trwały i poprawny element leksykalny.
Inaczej jest w innych typach tekstów i w polszczyźnie ogólnej: tu warto unikać neosemantyzmu dedykowany. Tym bardziej, że sprawia on też niemałe kłopoty składniowe, ponieważ spotykamy aż trzy różne typy zawierających go konstrukcji: dedykowany komuś/czemuś (np. szampon dedykowany osobom z atopowym zapaleniem skóry), dedykowany dla kogoś/czegoś (np. krem dedykowany dla cery suchej) oraz dedykowany do kogoś/czegoś (np. kamera cofania dedykowana do konkretnego modelu auta). Pierwsza konstrukcja powtarza schemat składniowy typowy dla pierwotnego znaczenia słowa dedykowany, np. utwór dedykowany żonie, książka dedykowana rodzicom itp. Druga i trzecia z kolei zachowują struktury typowe dla wyrazów, które tradycyjnie występowały w takich kontekstach i znaczeniach, np. krem przeznaczony/odpowiedni dla osób za atopowym zapaleniem skóry czy krem przeznaczony/odpowiedni do cery suchej, kamera cofania pasująca do konkretnego modelu auta.
Jak już pisałem, nowa łączliwość i nowe znaczenia wyrazu dedykowany pojawiły się w polszczyźnie jako kalka angielskiego słowa dedicated (to). Mamy zatem do czynienia ze zjawiskiem tzw. zapożyczenia semantycznego – z języka obcego przejmujemy nie cały wyraz, a jedynie znaczenie, które przypisujemy słowu rodzimemu lub od dawna funkcjonującemu w polszczyźnie.
Przykładów zapożyczeń znaczeniowych jest w najnowszej polszczyźnie bardzo wiele. Co charakterystyczne, pochodzą one niemal wyłącznie z języka angielskiego. Niegdyś już o tym zjawisku pisałem, dziś zatem przypomnę tylko jeszcze jeden przykład – wciąż rażący dla wielu z nas, mianowicie kolejne słowo na „d-”, czyli przysłówek dokładnie.
Przyjrzyjmy się opisowi omawianego wyrazu zaczerpniętemu z niezastąpionego słownika pod redakcją Witolda Doroszewskiego. W stosownym haśle nie znajdziemy definicji, tylko kilka przykładów użyć, a autorzy odsyłają nas do przymiotnika dokładny definiowanego następująco: ‘odznaczający się starannością, uwagą, dbałością o szczegóły w wykonywaniu czego; ścisły, precyzyjny, skrupulatny’. Na tej podstawie oraz na podstawie przykładów możemy stwierdzić, że dokładnie to tyle, co ‘starannie, uważnie, szczegółowo; ściśle, precyzyjnie, skrupulatnie’. Tymczasem co najmniej od lat 90. XX wieku (najprawdopodobniej pod wpływem angielskiego Exactly!) wyraz dokładnie jest stosowany jako wykrzyknik, jako replika potwierdzająca czyjąś wypowiedź, np.: Poznaliście się na studiach? – Dokładnie! Językoznawcy normatywiści dość długo protestowali przeciwko tej innowacji, dziś wielu z nich uznaje ją za poprawną czy może dopuszczalną w języku potocznym. W starannej polszczyźnie lepiej jej jednak unikać.
Co? Gdzie? Kiedy?
