Bruno Łesiów i inne kłopoty

Na początek przypomnienie: generalnie rzecz biorąc, wszystkie męskie imiona oraz nazwiska polskie i spolszczone podlegają odmianie. Co więcej, według zasad normy wzorowej zawsze należy je odmieniać. Stosunkowo często spotykane zdania typu:

Przeczytałem wywiad z europosłem *Ziobro

czy

Warto obejrzeć nowy film Krzysztofa *Krauze

są uznawane za błędne. Poprawnie powinny one brzmieć następująco:

Przeczytałem wywiad z europosłem Ziobrą

oraz:

Warto obejrzeć nowy film Krzysztofa Krauzego.

Zupełnie wyjątkowe są nazwiska, których nie należy odmieniać. Podręcznikowym przykładem jest nazwisko Oko. Ze względu na to, że jest ono bardzo krótkie, regularna odmiana spowodowałaby tak daleko idące modyfikacje formy podstawowej, że trudne byłoby jej odtworzenie: czy ktoś domyśliłby się, że w zdaniu

Rozmawialiśmy o Oce

chodzi właśnie o nazwisko Oko? Inny przypadek to tzw. nazwiska herbowe zakończone na spółgłoski. Zgodnie z tradycją należy pisać np.: Jana Korwin-Piotrowskiego czy Piotrowi Korab-Brzozowskiemu.

Wśród polskich imion i nazwisk odmiennych istnieją takie, które sprawiają użytkownikom polszczyzny niemało problemów. Oto kilka przykładów.

Nazwiska typu Łesiów, Jusków czy Iwasiów często są odmieniane niewłaściwie ze względu na fałszywą analogię. Większości z nas rzeczowniki zakończone na „-ów” kojarzą się z formami dopełniaczy liczby mnogiej, np.: psów, kotów, stołów, a także Nowaków, Mrozów, Wajdów, tymczasem np. Łesiów to przecież mianownik liczby pojedynczej. To dlatego niekiedy pojawiają się problemy z niewłaściwą odmianą. Poprawnie powinniśmy pisać np.:

Nie było dziś w szkole Piotra Łesiowa,
Wczoraj spotkałem się z Piotrem Łesiowem,
Rozmawialiśmy o Piotrze Łesiowie itp.

Wątpliwości budzi odmiana imion typu Bruno, Hugo, Otto. Liczne przykłady zaczerpnięte z codziennych wypowiedzi dowodzą, że niewielu z nas pamięta o rozszerzaniu tematu tych imion o -n-. Przypomnijmy zatem, że właściwe ich postaci to: Brunona, Hugona, Ottona; Brunonowi, Hugonowi, Ottonowi; Brunonie, Hugonie, Ottonie itp.

Nietypowe, a przez to kłopotliwe w odmianie są też imiona męskie zakończone na literę -a, czyli typową końcówkę rzeczowników rodzaju żeńskiego. Istnieją jednak imiona typu Barnaba czy Jarema – niewątpliwie męskie. Warto przypomnieć, że mimo tego, iż odnoszą się do mężczyzn, odmieniają się one jak rzeczowniki żeńskie. Powinniśmy zatem pisać np.:

Wykład Jaremy Kowalskiego już się skończył

czy

Nie doszło do spotkania z Barnabą Nowakiem.

Jak widać, nawet odmiana polskich imion i nazwisk niekiedy może być kłopotliwa.


dr Tomasz Korpysz
Idziemy nr 50 (327), 11 grudnia 2011 r.