29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Boże Ciało i boża trawka

Ocena: 0
225

Przenośne znaczenia mają liczne pochodzące z Biblii wyrażenia

Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, w Polsce obchodzona w czwartek po Uroczystości Trójcy Świętej, a więc 60 dni po świętach Wielkiejnocy, nazywana niekiedy Świętem Ciała i Krwi Pańskiej, powszechnie określane jest jako Boże Ciało. To ostatnie wyrażenie jeszcze bardziej podkreśla niezwykłą tajemnicę cielesności Boga (nie tylko Syna Bożego – Chrystusa, jak w przypadku nazwy oficjalnej). Podobnych utrwalonych połączeń wyrazowych, w których skład wchodzi rzeczownik Bóg lub też utworzone od niego derywaty, a także inne wyrazy odnoszące się do wiary i kultu religijnego czy też tzw. biblizmy, jest we współczesnej polszczyźnie niemało. Wiele z nich przy tym zupełnie straciło związek ze sferą sacrum lub też funkcjonuje w dwóch typach kontekstów: sakralnych i niesakralnych.

Typowym przykładem takiej „podwójności” znaczeniowej i zarazem stylistycznej mogą być połączenia Jezu!, O, Boże!, O, Matko Boska!, które występują jako apostrofy w licznych modlitwach i pieśniach religijnych, ale funkcjonujące też jako wykrzyknikowe wyrażenia ekspresywne służące do wyrażenia m.in. strachu, zdziwienia czy oburzenia. W celu intensyfikacji oceny jakiegoś zjawiska często używa się też wyrazów boski / bosko (np. Ta sukienka jest po prostu boska!, Po wczorajszym masażu czuję się bosko!, Wyglądasz bosko!), piekielny / piekielnie (np. Piotr jest piekielnie zazdrosny o żonę, Wczorajsze kolokwium było piekielnie trudne) i diabelny / diabelnie (np. Nic nie widać w tej diabelnej mgle!, W autobusie było diabelnie ciasno), rzadziej niebiański (np. Twoje ciasteczka są wprost niebiańskie!). Wszystkie one mają też, rzecz jasna, znaczenia związane ze sferą sacrum.

Przenośne znaczenia mają liczne pochodzące z Biblii wyrażenia, funkcjonujące jako frazeologizmy, np.: być alfą i omegą – ‘wiedzieć wszystko z jakiegoś zakresu, być autorytetem w jakiejś dziedzinie’, niebieski ptak – ‘ktoś unikający pracy, nieodpowiedzialny, nierozsądny’, plagi egipskie – ‘coś bardzo dokuczliwego, uciążliwego, trudnego do zniesienia’, umywać ręce – ‘uchylać się od odpowiedzialności, odżegnywać się od czegoś’ czy wieża Babel – ‘chaos, bałagan, zamęt’.

Rzecz jasna, proces desakralizacji słownictwa religijnego nie zaczął się wraz ze współczesną ogólną sekularyzacją kultury. Dobrze pokazuje to kwerenda w słownikach rejestrujących dawną polszczyznę. Już w XVII wieku występowały np. wykrzyknienia przebóg! czy dla Boga!, które służyły do wyrażania różnego rodzaju emocji. Wyraz pacierz oznaczał wówczas nie tylko modlitwę, lecz także miarę czasu – pierwotnie okres potrzebny do wypowiedzenia takiej modlitwy. Zupełnie naturalne były zatem choćby – współcześnie zaskakujące – konteksty z książek kucharskich, mówiące o tym, że jakąś potrawę trzeba „warzyć trzy pacierze”. W wydanym w roku 1621 słowniku Knapiusza notowane jest też połączenie wyrazowe powiedzieć pacierz, które oznacza tyle, co ‘skarcić, udzielić reprymendy’. Wtórnego, przenośnego znaczenia wcześnie, bo już w XIV wieku, nabrał też wyraz krzyż, używany jako synonim cierpienia, udręki, męki, trudu, co zresztą jest żywe do dziś.

Co ciekawe, w dawnej polszczyźnie istniały też utrwalone wyrażenia, służące do nazywania pewnych elementów świata, funkcjonujące jak terminy. Przykładem mogą być choćby boże drzewko (potoczna nazwa gatunku rośliny należącej do rodziny astrowatych) czy boża trawka (nazwa kozieradki pospolitej). O mniej znanym wyrażeniu z takiej grupy – już za tydzień.

Idziemy nr 25 (611), 18 czerwca 2017 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter