28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Adamowice i Psary

Ocena: 0
722

Badania nad nazwami miejscowymi mają najdłuższą tradycję i najobfitszy dorobek

Po odcinku o nazwach terenowych czas przejść do tematu, od którego cały ten minicykl onomastyczny się zaczął, czyli do nazw miejscowych. Warto tu wyjaśnić, że niekiedy stosuje się do nich termin oikonimy, ale w rzeczywistości ma on nieco szerszy zakres, obejmuje bowiem nie tylko nazwy miast i wsi, lecz także części wsi, kolonii, przysiółków, leśniczówek, młynów itp.

Językoznawcze badania nad nazwami miejscowymi mają najdłuższą tradycję i najobfitszy dorobek (kolejne grupy onimów najczęściej poddawane naukowemu oglądowi to nazwiska i nazwy wodne). W związku z tym istnieje wiele koncepcji ich podziału i opisu. Współcześnie najbardziej rozpowszechnione są dwie: klasyfikacja semantyczna Witolda Taszyckiego, która opiera się na cechach znaczeniowych nazw miejscowych, oraz klasyfikacja strukturalno-gramatyczna Stanisława Rosponda, która z kolei bierze pod uwagę cechy formalne nazw.

Przyjrzyjmy się temu pierwszemu podziałowi, który dobrze pozwala wyjaśnić pochodzenie i pierwotne znaczenie nazw miejscowych. Zgodnie z tą koncepcją opisu wśród nazw miejscowych można wyróżnić po pierwsze nazwy patronimiczne, które należą w Polsce do najstarszych i najliczniejszych. Ich określenie pochodzi od łacińskiego słowa pater (‘ojciec’), a pierwotnie były one określeniami osób mieszkających w danym miejscu, będących czyimiś potomkami (np. potomkami założyciela czy właściciela danej miejscowości), bądź też pozostających w jakiejś zależności wobec właściciela. Nazwy takie najczęściej pochodzą od imion lub nazwisk (rzadziej od nazw funkcji czy tytułów), a charakterystyczne ich zakończenia to -icy,-ice lub -yce (za pomocą przyrostka -ic w staropolszczyźnie tworzono nazwę czyjegoś potomka, np. syn króla to królewic(z), pana – panic(z), starosty – starościc, wojewody – wojewodzic, a księdza, który pierwotnie oznaczał władcę – księżyc). Ten typ nazw miejscowych reprezentują np. Adamowice (od Adam), Janowicy (od Jan), Marcinowice (od Marcin), Bolesławiec (od Bolesław), Gortatowice (od niemieckiego Gothart), Wawrzeńczyce (od Wawrzyniec). Rzadsze są w tej grupie nazwy typu Biskupicy, Biskupice (pierwotnie oznaczająca poddanych biskupa, czyli mieszkańców wsi do niego należącej).

Nazwy patronimiczne tworzone były nie tylko za pomocą przyrostka -icy,-ice, -yce, lecz także np. przyrostka -ęta (np. Janowięta – od Jan, Piotrowięta – od Piotr), -ce, (np. Dobiesławce – od Dobiesław), -owce, (np. Iwanowce – od Iwan) czy -ińce (np. Czaplińce). Z drugiej strony bywa i tak, że zakończenie -ice spotykamy w nazwach innego typu, mianowicie topograficznych, czyli takich, które pochodzą od określeń miejsca zamieszkania jakiejś grupy ludzi (np. Poddębice, Nagórzyce, Zagórzyce). Występuje ono także np. w niektórych nazwach pierwotnie określających mieszkańców ze względu na ich tzw. powinności służebne wobec właściciela lub wykonywany zawód. Te ostatnie nazwy są nazywane służebnymi. Są one jednymi z najstarszych nazw miejscowych i wywodzą się z czasów, gdy grupy ludzi zamieszkujących jakiś obszar pełniły określoną funkcję, np. trudniły się kowalstwem, wytwarzały broń, siodła czy beczki, hodowały i szkoliły ptaki do polowań, dostarczały miód itp. Od określeń tych ludzi tworzono następnie nazwy miejscowe. Tak właśnie powstały np. Bartniki, Bednary, Grotniki, Kowale, Kuchary, Psary, Rybaki, Skotniki czy Sokolniki.

Idziemy nr 41 (627), 8 października 2017 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter