Sprawiedliwość

Po roztropności drugą cnotą główną, czyli kardynalną, jest sprawiedliwość (łac. iustitia). Porządkuje ona życie wspólnotowe i społeczne. Katechizm uczy, że sprawiedliwość polega na niezmiennej „woli oddawania Bogu i bliźniemu tego, co im się należy” (KKK 1807). Przeciwieństwem jest sytuacja gdy ktoś „chce dać mniej, niż jest winien albo brać więcej, niż się należy”.

Sprawiedliwość objawia się w poszanowaniu godności ludzkiej i chrześcijańskiej oraz respektowaniu wynikających z niej praw człowieka. Także w postawie bezstronności wobec ocenianych osób. Chodzi tu o obiektywizm konieczny do właściwych decyzji. Cnota ta pozwala przezwyciężyć osobiste sympatie, znajomości, zależności i rożne zobowiązania. Nakazuje oddać każdemu, co do niego należy. Stoi na straży uczciwości w zawieranych umowach, dlatego jest podstawą pokoju. Ostrzega, aby nie pożądać ani zabierać cudzego dobra materialnego lub intelektualnego. Jasno kojarzy się z zakresem VII i X przykazania Dekalogu.

Św. Robert Bellarmin (1542-1621) wyróżnia dwie zasadnicze wady przeciwne sprawiedliwości: niesprawiedliwość i „sprawiedliwość zbyt ścisłą”, czyli zbytnią surowość. „Gdyż zdarzają się sytuacje, że trzeba sprawiedliwość łagodzić miłosierdziem.” Do tego potrzebna jest też roztropność w konkretnym stosowaniu sprawiedliwych przepisów.

Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274) zaznacza, że sprawiedliwość dotyczy nie tylko rożnych relacji, jakie zachodzą między ludźmi, ale także między nimi a światem nadprzyrodzonym, duchowym. Chodzi mu o aniołów, a przede wszystkim o Boga. Trzeba tu wyjaśnić, że sprawiedliwość obejmuje także cnotę religijności, która jest przejawem sprawiedliwości w relacjach człowieka do Boga. Krotko mówiąc, istnieje obiektywna konieczność oddawania czci Bogu. Chodzi bowiem o „sprawiedliwe oddawanie Bogu tego, do czego jesteśmy zobowiązani jako stworzenia” (KKK 2095). Po prostu człowiek jest to winien Bogu (por. Mt 22, 21).

Poza tym św. Tomasz wyróżnia dwa rodzaje sprawiedliwości: wymienną i rozdzielczą. Wymienna ustala świadczenia i zobowiązania między pojedynczymi ludźmi, czyli co, kto i komu jest winien. Natomiast jeżeli ktoś sprawuje już jakąś władzę i zarządza w większym zakresie, to wtedy występuje sprawiedliwość rozdzielcza, która określa, w jaki sposób i jakie dobra będą dostępne i rozdzielane w społeczeństwie.

Warto dodać, że poszczególni święci są nie tylko wykładowcami wiary, ale pełnią też rolę „szczególnych ucieleśnień” omawianych cnot. Konkretne osoby, które wskazuje Kościół aktami beatyfikacji i kanonizacji, są także manifestacją skuteczności prawd katechizmowych.


ks. Jan Sawicki
Idziemy nr 36 (313), 4 września 2011 r.