Skrzydła rozumu

W starożytnej Grecji wysoko ceniono wielkość umysłu człowieka, który, poznając idee dobra, piękna i prawdy, przenosi się do „wyższego świata”. Dzięki intelektowi ludzkość się rozwija. Ciekawe, że św. Pawłowi to nie imponuje (por. 1 Kor 1, 20-25). Apostoł uczy, że Boga nie osiąga się dzięki naturze, ale dzięki Chrystusowi i darom Jego Ducha. To Duch udoskonala rozum do rozpoznania Boga. A potem prowadzi do prawdy o Jego przymierzu z ludźmi i o celu egzystencji człowieka.

Bóg wyszedł z inicjatywą i dał się poznać ludziom. Człowiek korzystając tylko z własnego rozumu nie jest w stanie Go „dosięgnąć” ani tym bardziej nawiązać z Nim relację. Pierwszą barierą jest dystans dzielący stworzenie od Stwórcy i wynikająca z niego ograniczoność ludzkiego poznania. Drugą przeszkodą są skutki grzechu pierworodnego osłabiające umysł.

Dlatego, przypominając sobie znaczenie siedmiu darów Ducha Świętego, zacznijmy od daru rozumu. Jest to nadprzyrodzony dar umożliwiający rozumienie świata wykraczające daleko ponad poznanie zmysłowe. Dar ten wynika ze wspaniałomyślnego zaproszenia człowieka do uczestnictwa w poznaniu charakteryzującym samego Boga. Teolog Rupert z Deutz (1075-1129) wyjaśnia, że dar rozumu to „zdolność, która sprawia, że Boże słowa słyszy się od wewnątrz”. Święta Teresa z Lisieux (1873-1897) wyznała, że „Bóg pouczał ją w sercu”. Wtedy człowiek prowadzony jest przez „ukryte natchnienie”. Mówiąc obrazowo, taka możliwość „widzenia rzeczy od środka” pozwala na dostrzeżenie znaczeń nieuchwytnych dla zmysłów.

Dar rozumu potrzebny jest, aby odczytać wolę Bożą względem siebie, czyli to, w jaki sposób żyć. Umożliwia też rozumienie słowa Bożego i przyjęcie Objawienia. Jest potrzebny, gdyż wiele prawd wiary dotyczy treści, którym sprzeciwia się ludzka natura i logika. Nagle Ewangelia i Prawo stają się jasne. Są żywym i motywującym punktem odniesienia w życiu. Poza tym dar rozumu pozwala zrozumieć to co w sakramentach najważniejsze, choć niewidzialne. Pozwala uznać strukturę i misję Kościoła – odróżnić to co ludzkie od tego co boskie. Tak wierzący pozwala się wtedy pouczać Duchowi w środowisku Kościoła.

Konkretny wpływ tego daru mamy opisany w ewangelicznej scenie uczniów idących z Nieznajomym do Emaus (Łk 24, 13-35. 45). Wprowadzenie w sens wydarzeń i słów Jezusa jest efektem działania właśnie daru rozumu. Ludzki umysł zostaje oświecony w odniesieniu do tego, co w Piśmie wskazuje na Osobę i wyjaśnia misję Mesjasza. Informuje o treściach, które są wiarygodne. Rozum nie widzi Boga, ale trafnie odczytuje znaki wskazujące kierunek poznania. Dlatego byłoby nie-rozumnie nie wierzyć drogowskazom.


ks. Jan Sawicki
Idziemy nr 40 (317), 2 października 2011 r.