To, co dziś szeroko bulwersuje, to sprawa szalejącego w stolicy od niemal dekady uwłaszczeniowego tsunami. Na jego mocy znaczna część miasta, zwłaszcza w przedwojennej tkance architektonicznej, stała się własnością może tylko kilkunastu osób, które z dawnymi właścicielami nie miały nic wspólnego. Jak można domniemywać, a co może potwierdzić w toku prac komisja weryfikacyjna, oszuści działali kilkoma metodami. Dochodziło do przejmowania roszczeń np. od schorowanych, nie do końca świadomych prawdziwych właścicieli, była też metoda „na kuratora nieruchomości”, „na spadek odziedziczony na nieprawdziwych dokumentach bądź na podstawie »słyszanej« ostatniej woli, czyli w testamencie ustnym” oraz „na reaktywację lub ciągłość dawnej przedwojennej firmy” (tak np. usiłowano wyłudzić od Skarbu Państwa tereny warszawskiej fabryki Pocisk).
Nieruchomości przejmowano na podstawie roszczeń
od schorowanych właścicieli, na kuratora, na fałszywy spadek
lub testament ustny, na ciągłość przedwojennej firmy
Skalę nieprawidłowości, do jakich mogło dochodzić, odsłoniła poniekąd sprawa wartej ok. 160 mln zł działki Chmielna 70 przy obecnym placu Defilad. Pomijając nawet to, że jej właściciel miałby obecnie grubo ponad sto lat, odszkodowania za nią miały być już wypłacone, a kolejnego zwrotu domagał się prawnik, który prywatnie był mężem pracującej w stołecznym Ratuszu urzędniczki.
Sprawa obnażyła to, o czym od lat mówili działacze organizacji społecznych, wskazujący na nieprawidłowości przy zwrotach. Do wielu dzikich zwrotów nie doszłoby w ogóle, gdyby pseudoroszczeniowcom nie „pomagali” urzędnicy i/lub ludzie dawnych służb.
– Kto inny mógłby mieć wgląd w dokumenty dotyczące przedwojennych własności i właścicieli? Kto mógłby wiedzieć, gdzie np. zadośćuczynienia nie wypłacono lub wypłatę trudno państwu polskiemu będzie udowodnić (chodzi np. o wypłaty na podstawie zawieranych głównie w latach 70. układów indominizacyjnych między PRL a państwami, w których przedwojenni Polacy rozpoczęli po 1945 r. nowe życie – pyta retorycznie Michał Piechowski, przedstawiający się jako „okradziony spadkobierca trzech warszawskich nieruchomości”.
Do podobnych sytuacji dochodziło także w innych częściach Polski. Rozpatrywane przez sądy sprawy z udziałem znanych w Warszawie kamieniczników dotyczą np. Trójmiasta, Wrocławia i Katowic. Tak jak warszawski magistrat z prezydent Hanną Gronkiwicz-Waltz od dawał domy wraz z lokatorami, tak robiono też w Poznaniu, Łodzi czy Radomiu.
Wielu nie doczekało
Lokatorom podnoszono czynsze, niepłacących wyrzucano na bruk – w Warszawie pod przykrywką rewitalizacji dawnych kamienic. – Walka z handlarzami roszczeń i „czyścicielami kamienic” często dotyczyła ludzi ledwo wiążących koniec z końcem, ale też z reguły uczciwych, którzy całe życie ciężko pracowali. To były równocześnie osoby stare – byłam jedną z ostatnich, które podpisały umowę najmu w lokalach sprzed 1945 r. Zdążyłam się zestarzeć do nowych, wspaniałych czasów, a ci, którzy mieszkali w takich lokalach po 50-60 lat, byli jeszcze starsi ode mnie i zastało ich to w momencie, gdy nie mieli już żadnego wyjścia, żadnych perspektyw. Jeżeli sądy orzekały „eksmisję bez prawa do lokalu socjalnego” – tak jak było w przypadku Joli Brzeskiej, która miała niewielką emeryturę i bodajże o 40 zł przekroczyła limit ustalony dla lokatora wrażliwego – to gdzie się taki człowiek mógł podziać? To był dramat wielu ludzi i sporo osób tego nie przeżyło – mówiła zimą portalowi Nowyobywatel.pl Ewa Andruszkiewicz, dziś członek dziewięcioosobowej Rady Społecznej przy komisji weryfikacyjnej do spraw reprywatyzacji.
Twarda 8 i 10, czyli wyrzucona na bruk szkoła, działka Sienna 29, kamienica przy Nabielaka 9, gdzie mieszkała Jolanta Brzeska czy Noakowskiego 16 – nieruchomość, którą współprzejęła rodzina pani prezydent Warszawy – to kilka adresów, którymi w pierwszej kolejności ma się zająć komisja weryfikacyjna. Sprawy nie będą łatwe – np. kilku nowych właścicieli kamienic już wyprowadziło swoje majątki do rajów podatkowych, także jako spółki akcyjne. Wszyscy członkowie komisji i rady przy niej deklarują otwartość na potencjalnie poszkodowanych podczas zwrotów.
.jpg&w=624&h=543)
Co? Gdzie? Kiedy?
