Tak było

Owszem, zdarzały się momenty budujące, dla przykładu: wejście na anteny reżimowych mediów sygnału Radia Solidarność, rozrzucenie „antyjaruzelskich” ulotek w centrum stolicy czy – opiewane przez bardów – niemal filmowe uwolnienie Janka Narożniaka pilnowanego przez siły SB i ZOMO w szpitalu na Banacha. Znacznie więcej było codziennej, żmudnej pracy konspiracyjnej: utrzymywania struktur zdelegalizowanego NSZZ, budowania linii oporu społecznego i niezależnej sieci informacyjnej, organizowania wzajemnej pomocy – a wszystko w warunkach podzielonego przecież społeczeństwa, nieustannie infiltrowanego. I traumatyzowanego doniesieniami o mordach – męczeńskiej śmierci ks. Jerzego Popiełuszki i innych – aresztowaniach i represjach. W takich okolicznościach działał MRKS, czyli Międzyzakładowy Robotniczy Komitet Solidarności, i jego agendy.

Dostajemy właśnie do rąk wielką – 630 stron bez indeksów i ilustracji – książkę poświęconą właśnie temu zagadnieniu. Tadeusz Ruzikowski, historyk IPN, wykonał gigantyczną pracę, aby zebrać świadectwa i relacje współpracowników MRKS, dokumenty komórek konspiracyjnych i organów SB, fotografie – i uporządkować wszystko.

Druga z prezentowanych dziś książek (820 stron) obejmuje znacznie dłuższy okres naszych dziejów, bo lata 1944- 89, kiedy to działają w stolicy najróżniejsze antykomunistyczne grupy i organizacje młodzieżowe. Jej autorem jest Bartłomiej Noszczak, znany już czytelnikom z tej tematyki.

Indeksy osób i miejsc w obu pracach można studiować godzinami: można tu spotkać znajomych, można prześledzić losy osób znanych dziś z działalności publicznej, można odgadywać czy nawet zrozumieć rozliczne ich powiązania. Nazwiska np. znane dziś przede wszystkim z mediów, ale i z działalności organizacji pozarządowych spotkamy na liście najbardziej aktywnych członków Międzyszkolnego Komitetu Solidarności, który działał konspiracyjnie w stolicy w latach 80., a sformalizował się – też konspiracyjnie – w 1988 r. Mamy tu Jakuba Boratyńskiego, Mikołaja Dowgielewicza, Kaja Małachowskiego, Krzysztofa Raka, Marcina Palade, Jakuba Śpiewaka, Bartosza Węglarczyka i innych. Jak widać, nie wszyscy zasilili szeregi jednej tylko partii czy jednej tylko gazety. Z kolei wśród członków MRKS spotkamy nazwisko Jerzego Kłosińskiego, dziś wiceprezesa Polskiego Radia, czy Adama Borowskiego, wybitnego wydawcy i autora wydarzeń patriotycznych.

Tomy ukazują się w cyklu wydawniczym „Warszawa nie?pokonana”, zapoczątkowanym w 2010 r. Opisują one wyjątkową mozaikę zjawisk świadczących o niezwykłości naszej stolicy. Warto po nie sięgać.

Tadeusz Ruzikowski, „Międzyzakładowy Robotniczy Komitet Solidarności”, IPN, Warszawa 2015
Bartłomiej Noszczak, „Etos gniewu. Antykomunistyczne organizacje młodzieżowe w Warszawie 1944-89”, IPN, Warszawa 2015

Barbara Sułek-Kowalska Idziemy nr 7 (541), 14 lutego 2016 r.