Jak Węgry wspierają rodziny

WSPARCIE DLA WIELODZIETNYCH

Oczywiście, żadne przepisy prawne nie spowodują automatycznego wzmocnienia rodziny – a więc i poprawy sytuacji demograficznej kraju. Jak jednak podkreśla pani minister Katalin Novak, dalekosiężnym celem władz węgierskich jest stworzenie z Węgier kraju przyjaznego dla rodzin, co „przyczyni się do podniesienia poziomu dzietności w państwie, wesprze węgierską gospodarkę oraz odwróci negatywne tendencje demograficzne”.

Co więc w praktyce robi węgierski rząd? Przede wszystkim przyjął założenie oddzielenia kwestii wspierania rodzin od pomocy dla ludzi biednych. Młode małżeństwa powinny być zachęcane do posiadania dzieci; państwo ma dbać, by nie stanowiło to dla nich wielkiego obciążenia czy problemu finansowego, stosując różnego rodzaju ulgi i pomoc.

W praktyce przyjęto kilka kluczowych rozwiązań. Jednym z najważniejszych jest szczególny system podatkowy: im więcej ma się dzieci, tym niższy podatek dochodowy (czyli tzw. PIT) trzeba opłacać. Od 1 stycznia 2020 r. kobiety mające czwórkę dzieci nie muszą w ogóle płacić podatku dochodowego, natomiast w przypadku rodzin o średnich (w skali kraju) dochodach zwolnienie z płacenia podatku następuje przy posiadaniu trójki dzieci.

Istnieje szczegółowo rozpisany program opieki nad rodzinami. Przewiduje on udzielanie kredytu w wysokości do 10 milionów forintów (około 125 tys. zł) dla młodych małżeństw. Po urodzeniu pierwszego dziecka spłata kredytu jest odraczana, podobnie jest przy drugim dziecku. Po urodzeniu trzeciego kredytu tego nie trzeba już w ogóle spłacać.

Rodziny posiadające troje lub więcej dzieci mogą otrzymać bezzwrotne wsparcie analogicznej wysokości na zakup domu lub mieszkania; w razie wychowywania dwójki dzieci można natomiast uzyskać tej samej wysokości nisko oprocentowany kredyt. Wyższy o połowę kredyt otrzymają rodziny z trójką dzieci. Takie wsparcie funkcjonuje już od kilku lat, ale jest systematycznie zwiększane.

Rozmaitych form dotowania zakupu mieszkań jest zresztą więcej. Od stycznia 2020 r. obniżono VAT na nowo budowane domy i mieszkania (z 27 do 5 proc.), a rodziny wychowujące co najmniej jedno dziecko mogą ubiegać się – w ramach tzw. programu CSOK – o zwrot VAT. Dla takich rodzin przewidziano też wsparcie na renowację lub remont mieszkania – do równowartości ok. 40 tys. zł.

Jest też, chyba niespotykane w innych krajach, wsparcie na zakup samochodu. Rodziny z co najmniej trójką dzieci mogą ubiegać się o dofinansowanie w wysokości równowartości ok. 32 tys. zł (ale nie więcej niż 50 proc. ceny zakupu), pod warunkiem, że pojazd ma minimum siedem miejsc.

Inne formy pomocy dotyczą bezpośrednio dzieci. Aż 60 proc. uczniów korzysta z posiłków w szkołach bezpłatnie lub ze zniżką. Każdy uczeń w szkole publicznej dostaje też bezpłatne podręczniki – programem tym objętych jest 1,2 mln dzieci i młodzieży. A w połowie 2021 r. zasiłek z tytułu opieki nad dzieckiem wzrośnie z 70 do 100 proc. wynagrodzenia matki i będzie wypłacany przez pierwsze sześć miesięcy.

Rząd węgierski nie chce, by młode matki były zmuszane do porzucenia pracy po urodzeniu dziecka, stąd też polityka rozwijania żłobków i przedszkoli.

CZEKAMY NA EFEKTY

Przedstawiciele węgierskich władz już teraz wskazują, że na ochronę i wsparcie rodziny państwo wydaje 4,7 proc. PKB, gdy średnia w krajach OECD wynosi 2,55 proc. I jak wskazuje pani minister Novak, są już konkretne skutki prowadzonej polityki: w ciągu dziesięciu lat wskaźnik dzietności wzrósł aż o 24 proc., a liczba zawieranych małżeństw wzrosła w 2020 r. o 3,1 proc. w porównaniu z rokiem 2019. Odnotowano też malejącą liczbę rozwodów.

Jednak na dalekosiężne skutki trzeba będzie poczekać. Polityka rodzinna, a także szerzej – demograficzna, przynosi efekty widoczne po wielu latach. Nasi „bratankowie” przyjęli bardzo konkretną formułę ulg podatkowych i zasiłków, która ma sprzyjać podejmowaniu przez młode małżeństwa decyzji o urodzeniu dziecka. Na ile ona zadziała na większą skalę, dopiero się okaże.

Są jeszcze dwa czynniki, które również mogą wpływać na politykę rodzinną Węgier. Pierwszym jest pandemia. Koszty walki z koronawirusem są ogromne i mogą się odbić na programach prorodzinnych; nie wiadomo, czy decyzja rządu o zakupie szczepionek w Rosji i Chinach okaże się dobrym posunięciem. Drugim są zbliżające się wybory parlamentarne, które powinny się odbyć najpóźniej w 2022 r. Badania wykazują, że jednocząca się od prawa do lewa opozycja jest coraz silniejsza (w niektórych sondażach uzyskuje więcej głosów niż rządzący), a twarde rządy Orbana przez wielu są krytykowane. Jeśli nawet opozycja wygra, nie musi to jednak wcale oznaczać zmiany dotychczasowych działań.