W wykazie dokumenty dotyczące Kuklińskiego – jak przedstawił to Cenckiewicz – opatrzone są następującym opisem: "Sprawa Operacyjnego Rozpracowania krypt. «Aneta-79» dot. Sue Ann Burggaf". – Ona się pojawiła w końcu lat 70. w ambasadzie Stanów Zjednoczonych w Warszawie – opowiadał Cenckiewicz. Podkreślił też, że dokumenty te są materiałem na tyle bogatym, że pozwolą one na zbadanie kluczowych momentów w biografii awansowanego niedawno na generała Ryszarda Kuklińskiego.
Cenckiewicz odniósł się również do kwestii utajnienia tych dokumentów przez służby specjalne w momencie powstania zbioru zastrzeżonego po 1998 r. – Myślę, że jednym z powodów, dla których te dziewięć tomów zostało złożonych w zbiorze zastrzeżonym w momencie, kiedy powstało archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, jest fakt, że działania operacyjne w sprawie Sue Burggaf koordynował pułkownik Gromosław Czempiński – dodał wiceszef Kolegium IPN.
Dodał też, że z ok. 6,5 tys. opublikowanych w wykazie jednostek archiwalnych przejrzał ponad 100. – Może sto kilkadziesiąt – zaznaczył.
– Jesteśmy na początku drogi. To nie jest (...) ujawnienie całego byłego zbioru zastrzeżonego (...). Wśród tych materiałów nie ma tak naprawdę materiałów wojskowych; wytworzonych przez Zarząd II Sztabu Generalnego i Wojskową Służbę Wewnętrzną – mówił Cenckiewicz.
– I nie ma tego, co można nazwać sercem każdej służby, również służb komunistycznych, czyli kartoteki – dodał. Jak ocenił, odnalezienie kartoteki, w której ujęte są osoby, których "akt po prostu nie ma", będzie "przełomowym wydarzeniem".
Na inne interesujące dokumenty zwrócił uwagę starszy inspektor w Archiwum IPN Witold Bagieński. Jak relacjonował, opublikowany wykaz dotyczy m.in. akt osobowych funkcjonariuszy SB i teczek pracowników zewnętrznych, a także materiały dotyczące tzw. nielegałów. – "Nielegał" to jest człowiek, który jest oficerem bądź agentem służb, na ogół jednak oficerem, który w bardzo wielu przypadkach wciela się w postać innej osoby i przejmuje jej życiorys – wyjaśnił Bagieński.
Jako przykład opisał historię Jerzego Kaczmarka, "głęboko zakonspirowanego szpiega", który wcielił się w postać człowieka, urodzonego w wyniku gwałtu sowieckiego żołnierza na Niemce z Pomorza. Człowiek ten znalazł się w sierocińcu, a następnie został adoptowany. W latach 70. ubiegłego wieku wywiad PRL-u wykorzystał jego życiorys, by wysłać do RFN swojego człowieka udającego ofiarę tej historii.
O klauzuli tajności zdecyduje prezes IPN
Dyrektor Archiwum IPN Marzena Kruk poinformowała, że do przeglądu służbom pozostały jeszcze 4273 jednostki archiwalne; największy zbiór jest w dyspozycji Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Tłumaczyła też, że jeżeli służby będą chciały utrzymać klauzule tajności niektórych dokumentów (z przepisów wynika, że rekomendacje służb będą musiały być pisemnie uzasadnione), trafią one do trzyosobowej komisji IPN, która oceni, czy rzeczywiście dany dokument należy utrzymać jako tajny.
– To jednak prezes IPN będzie ostatecznie decydował o tym, czy te materiały zostaną opatrzone klauzulą – podkreśliła.
Szefowa Archiwum IPN poinformowała też, że w związku ze ubiegłoroczną zmianą ustawy o IPN służby dokonały przeglądu 14 tys. 176 jednostek archiwalnych (stan na 18 stycznia 2017 r.). – Wykaz materiałów zamieszczonych na stronie internetowej w dniu dzisiejszym to 6467 rekordów. 2950 jednostek archiwalnych pochodzi z tego nowego przeglądu (po zmianie ustawy – PAP). 3516 jednostek – z decyzji prezesa, czyli ze starego trybu – mówiła Kruk.
Na pytanie PAP potwierdziła też informację, że niektóre dokumenty, które powinny znaleźć się w zasobie zbioru zastrzeżonego w IPN, wciąż są fizycznie w dyspozycji służb – na zasadzie wypożyczenia i za zgodą Instytutu Pamięci Narodowej, który posiada listę tych dokumentów.
Tzw. zbiór zastrzeżony powstał w momencie uchwalenia ustawy o IPN w 1998 r. Do pierwszych zastrzeżeń materiałów doszło we wrześniu 2001 r. Dokumentację tworzącą zbiór IPN otrzymał od Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu (wcześniej Urzędu Ochrony Państwa), Straży Granicznej oraz dwóch służb wojskowych podlegających bezpośrednio ministrowi obrony narodowej: Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego (wcześniej WSI). Są to akta w formie teczek – administracyjnych, operacyjnych i osobowych oraz dokumentacja w postaci kart z kartotek operacyjnych oraz różnego typu dzienników ewidencyjnych. (PAP)
Co? Gdzie? Kiedy?
