Dzięki współpracy z Fundacją Communi Heridate oraz dzięki wsparciu Fundacji Kronenberga powstała aplikacja w polskiej i angielskiej wersji językowej, dostępna dla wszystkich systemów operacyjnych – można ją pobrać bezpłatnie, a nazywa się ArtSherlock. Aplikacja ta umożliwia błyskawiczną weryfikację zdjęć dzieł sztuki z wizerunkami dzieł utraconych. Jej innowacyjność polega na tym, że pozwala użytkownikowi weryfikować obiekty w dowolnym miejscu i czasie. Można fotografować dzieło znajdujące się zarówno fizycznie przed użytkownikiem, ale także w katalogu aukcyjnym czy na ekranie komputera. W aplikacji można także przeczytać szczegółową informację o 25 naszych dziełach najwyższej klasy – wciąż uznawanych za zaginione.
Muzeum utracone przywraca pamięć
Od roku 2010 dzięki współpracy MKiDN oraz Fundacji Ad Artis co roku realizowany jest animowany film o znaczeniu edukacyjnym, angażujący wiodących polskich grafików. Za każdym razem jest to opowieść o okolicznościach utraty najwybitniejszych skarbów polskiej kultury. W roku 2016 motywem przewodnim były zagrabione dzieła Jana Matejki; w 2015 – dzieła zagrabione i przechowywane w Zamku Fischhorn, kwaterze dowództwa dywizji SS i rezydencji Hermanna Fegeleina, który był szwagrem żony Adolfa Hitlera; w 2014 – wojenne losy słynnych polskich kolekcji należących do rodów Raczyńskich, Sapiehów, Krasińskich i Zamoyskich. Wszystkie filmy, zatytułowane „Muzeum utracone”, dostępne są w internecie i odgrywają bardzo ważną rolę w budowaniu świadomości społeczeństwa na temat zagrabionych bezprawnie dóbr polskiej kultury. Sześć obiektów uznawanych za zaginione, które pojawiały się w filmach „Muzeum utraconego” zostało odnalezionych i odzyskanych!
Jedno z najważniejszych odzyskanych dzieł: „Diana” Houdona (fot. arch. Wydziału Strat Wojennych)
Wydział Strat Wojennych MKiDN dokłada wszelkich starań, aby poza codzienną pracą restytucyjną działać także w sferze edukacji na temat zagrabionych i odzyskiwanych dóbr kultury. Elżbieta Rogowska podkreśla, że każda nowa informacja jest na wagę złota. Szacuje, że wartość odzyskanych dotychczas dóbr kultury utraconych w wyniku działań wojennych można wyceniać w milionach złotych. Zapytane o najważniejsze odzyskane dzieła, o te, którymi chciałaby się szczególnie pochwalić, pracownice Wydzialu odpowiadają zgodnie i błyskawicznie: „Pomarańczarka” Aleksandra Gierymskiego, obraz „Schody pałacowe” Francesca Guardiego oraz marmurowe popiersie antycznej bogini Diany dłuta neoklasycystycznego rzeźbiarza francuskiego Jeana Antine’a Houdona. O wszystkich odzyskanych obiektach można szczegółowo poczytać na wspominanej już stronie internetowej w zakładce „Dzieła odzyskane”.
Większość utraconych podczas działań wojennych obiektów uznawanych jest jednak za zaginione. Jednym z najcenniejszych jest wybitny, renesansowy „Portret młodzieńca” autorstwa Rafaela Santiego. Równie ważnym dziełem, najwyższej klasy, jest obraz „Wojna karnawału z postem” Pietera Bruegela młodszego. Była to jedna z siedemnastu wersji tego obrazu, stworzonych przez znany malarski klan, a zdobiła przed wojną krakowskie Sukiennice. Jej wartość można szacować na miliony złotych. Jak podkreśla Katarzyna Zielińska, utracone z polskiej kolekcji dzieło nie jest tożsame z obrazem o tym samym tytule znajdującym się od XVIII w. w cesarskich zbiorach wiedeńskich prezentowanych w Kunsthistorisches Museum.
Cztery najwyższej klasy specjalistki podkreślają jednogłośnie, z poczuciem dumy, że ich praca to misja wymagająca kreatywności i pełnego zaangażowania, nieraz nawet całodobowego. A jak potoczą się dalsze losy dzieła odnalezionego w niemieckim domu aukcyjnym, o którym wspomniałam na początku artykułu? Czy zostanie odzyskane? Ile będą trwały prace nad powrotem tego obrazu do Polski? Pozostaje śledzić na bieżąco informacje na www.dzielautracone.gov.pl.
Co? Gdzie? Kiedy?
