W kościeleckim kościele znajduje się także zabytkowa kropielnica z 1771 r. Chrzcielnica związana prawdopodobnie z XVII-wiecznym kościołem znajduje się obecnie w depozycie Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Prymitywna w formie chrzcielnica wykonana została z piaskowca pochodzącego z wyrobiska w Brzeźnie pod Koninem.
PATRON
Tuż przy kościele na wzgórzu mieści się także pomnik św. Jana Nepomucena, patrona m.in. dobrej spowiedzi, uważanego za obrońcę pól i zasiewów przed powodzią czy suszą. Rafał Gurowski (zm. w 1793 r., ostatni starosta kolski, który miał swoją siedzibę w Kościelcu) był gorącym orędownikiem jego kultu. Imiona świętego nadał swojemu synowi, który zmarł przedwcześnie w wieku 25 lat. Być może właśnie z tą sytuacją związana jest historia powstania figury. U dołu pomnika umieszczono cztery inskrypcje. Oto fragment jednej z nich:
„Wzdychamy wspólnie / Rafał Ludowika / o zdrowie w życiu / dusz naszych zbawienie / tey pomyślności co z Boga wynika / uproś strapionym/sercom pocieszenie”.
ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY
W 1836 r. (pod zaborami) na mocy ukazu cara Mikołaja II utworzono majorat kościelecki i przekazano go gen. Cyprianowi Gwalbertowi hrabiemu Kreutz. Urodzony 10 czerwca 1777 r. w Rzeczycy hrabia pochodził z kurlandzkiej rodziny szlacheckiej posiadającej tytuł barona. Doświadczony na wielu polach bitwy, utalentowany dowódca miał na swoim koncie nie tylko zwycięstwa (m.in. zdobycie reduty Ordona w 1831 r.), ale też doświadczenie niewoli po przegranej przez armię rosyjską bitwie pod Morągiem (25 stycznia 1807 r.), gdzie otrzymał trzynaście ran. Donacja cara miała być wyrazem uznania dla oddanego i doświadczonego oficera. Ponadto hrabia otrzymał wiele orderów. Majątek składał się z sześciu folwarków i osady młynarskiej. Ostatnim jego właścicielem był prawnuk Cypriana, Aleksander, który zmarł w 1948 r. Hrabiego zapamiętano pozytywnie – był współtwórcą czteroklasowej szkoły realnej w Kole, współinicjatorem i dobroczyńcą biblioteki. Wspierał również budowę kościoła ewangelickiego w Kole oraz straży ogniowej. Miał także pomagać powstańcom styczniowym. Mieszkańcy w 1887 r. wznieśli pomnik ku jego pamięci.
W latach 1887-1889 w Kościelcu wybudowano zespół pałacowo-parkowy – symbol prestiżu i bogactwa Kreutzów. Pałac zaprojektował Józef Chrzanowski, architekt guberialny kaliski, absolwent Instytutu Inżynierów Cywilnych w Petersburgu. Autorem malowideł jest natomiast August Bertelmann. Bramę wjazdową pałacu zdobią panoplie przypominające dokonania wojenne Kreutzów.
Kościelec położony jest nad rzeczką o sympatycznej nazwie Kiełbaska. Przy samym pałacu, wzniesionym na wzgórzu, utworzono jezioro, a dawniej znajdowała się tutaj także przystań. Na terenie parku okalającego pałac zobaczyć można fontannę, pomniki przedstawicieli rodu, niewielki meczet wraz z minaretem, sztuczne ruiny z grotą wyłożoną tufem wulkanicznym oraz z tunelem. W 1859 r. rodzina Kreutzów wybudowała na cmentarzu okazałą neogotycką kaplicę publiczną.
„Przez trzydzieści lat w parku rezydencji jakby bawił się w teatr, budując wedle swoich pomysłów i rysunków gotyckie, zdobne w krenelaże baszty, greckie pergole i widokowe terasy, puszczając kaskady i wodotryski, przerzucając mosty nad jarem i strumieniami, hektary parku zatapiając dla rozlania malowniczych stawów. Zadziwiał wspaniałością pomysłów, wygodę użytkową rezydencji traktując jako sprawę mniejszego znaczenia” – pisał o swym przodku i kościeleckim majątku światowej sławy scenograf teatralny i malarz Andrzej Kreutz Majewski.
Po wyzwoleniu majątek został przejęty przez państwo. Jest to jeden z najciekawszych zabytków architektury rezydencjonalnej przełomu XIX i XX w. w Polsce. Od 2016 r. w gruntownie odrestaurowanym pałacu mieści się Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych. Pałac można zwiedzać w dni robocze od 1 lipca do 20 sierpnia w godz. 11.00-13.00 – zwiedzanie bez komentarza historycznego. Natomiast w soboty 10 i 24 lipca oraz 7 i 21 sierpnia o godz. 11.00 i 12.00 odbywać się będzie oprowadzanie z komentarzem historycznym i przybliżeniem charakteru działań szkoły.
Warto także wspomnieć, że w czasie okupacji niemieckiej Kościelec nosił nazwę Kirchdorf. Naprzeciw budynku byłego zajazdu pocztowego z przełomu XVIII i XIX w. znajduje się kamień upamiętniający rozstrzelanie kilkorga nastolatków przez żołnierzy Wermachtu 10 września 1939 r.
Czy połączenie rokokowych zdobień może współgrać z surowością stylu romańskiego? Co robią romantyczne ruiny i meczet w parku położonym kilka kilometrów od miasta Koła? I czym jest Kiełbaska? Zainteresowani powinni odwiedzić położony na południu diecezji włocławskiej Kościelec.
Co? Gdzie? Kiedy?
