Trzeba umieć się odważyć

Aula Pawła VI widziana z kopuły bazyliki św. Piotra

Kiedy w maju 1964 r. papież Paweł VI przyjął na audiencji inżyniera Piotra Alojzego Nerviego i zaprosił go do zaprojektowania na terenie Watykanu obiektu odpowiedniego do przyjęcia coraz liczniej przybywających do Rzymu pielgrzymów, architekt zapytał biskupa Rzymu, czy „odważy się” na lokalizację czegoś takiego zupełnie blisko słynnej kopuły Michała Anioła. „Tak – miał odpowiedzieć papież – trzeba umieć się odważyć, kiedy chwila tego wymaga”.

Nervi cieszył się już wtedy uznaniem zarówno we Włoszech, jak i w świecie, wcześniej bowiem zaprojektował lub współprojektował takie obiekty, jak teatr Augusteo w Neapolu, stadion miejski we Florencji, siedziba główna UNESCO w Paryżu, pałac sportu i stadion Flaminio w Rzymie, most Risorgimento w Weronie czy gmach giełdy w Montrealu, a wiele prestiżowych uniwersytetów i ośrodków naukowych, m.in. w Buenos Aires, Edynburgu, Monachium, Harvardzie, Warszawie (Politechnika), obdarowało go doktoratem honoris causa w dziedzinie architektury.

Od wspomnianego spotkania z papieżem rozpoczęła się więc historia Auli Pawła VI, bez której trudno byłoby dzisiaj wyobrazić sobie funkcjonowanie wielu watykańskich instytucji, wystarczy wspomnieć tylko odbywające się w niej audiencje czy sesje Synodu Biskupów. Ponadto w ciągu pół wieku od inauguracji obiekt stał się jednym z najbardziej znanych przykładów współczesnego mecenatu papieży w dziedzinie kultury, a także punktem odniesienia dla pielgrzymów i turystów przybywających do Rzymu i pragnących spotkać się z papieżem i być umocnionymi w wierze. W tym duchu wypowiadał się Paweł VI w czasie pierwszej audiencji generalnej w auli, przytaczając słowa apostoła Pawła z jego Listu do Rzymian: „Gorąco bowiem pragnę was zobaczyć, aby użyczyć wam nieco daru duchowego dla waszego umocnienia, to jest abyśmy się u was nawzajem pokrzepili wspólną wiarą – waszą i moją”.

INAUGURACJA

Inauguracja działalności auli miała miejsce pięćdziesiąt lat temu, dokładnie 30 czerwca 1971 r., a jej budowa rozpoczęła się sześć lat wcześniej, w maju 1966 r., po tym jak wydzielono odpowiedni teren, którego zaledwie jedna trzecia należy do Państwa Watykańskiego (reszta posiada status eksterytorialności). W związku z planowaną budową trzeba było zburzyć gmach Muzeum Piotrowego, wzniesiony w czasie pontyfikatu Benedykta XV (jego eksponaty zostały przeniesione do Muzeum Bazyliki Watykańskiej) oraz Oratorium św. Piotra.

W ogromnym kompleksie (pierwszy projekt przewidywał od 16 do 20 tys. miejsc, drugi, po korekcie, 12 tys.), poza główną aulą, przeznaczoną przede wszystkim na audiencje środowe, uwzględniono przestrzeń na spotkania specjalne (tzw. auletta, czyli „mała aula”), aulę synodalną, pomieszczenia dla dziennikarzy. Zainstalowano też bardzo nowoczesny jak na owe czasy system klimatyzacji. „Wasza Świątobliwość – miał powiedzieć architekt Nervi, zwracając się do papieża – pomyśleliśmy także o wymianie powietrza, ponieważ ludzie są dobrzy, ale wytwarzają nieprzyjemne zapachy”, na co biskup Rzym odpowiedział: „Nie, nie! Ludzie są dobrzy, a dobroć jest zawsze pachnąca”.

Kto był w Auli Pawła VI, zapamiętał z pewnością rzeźbę umieszczoną w głębi podium. Dzieło wykonane przez włoskiego artystę Peryklesa Fazziniego, szerokie na 20 m i wysokie na 7 m, stało się jednym z punktów odniesienia dla współczesnej sztuki. Ukazuje ono Chrystusa wynurzającego się z niewyraźnej masy chaosu i materii, zwycięskiego w walce ze śmiercią, zwracającego się do zgromadzonych w auli w geście błogosławieństwa i jednocześnie kierującego wzrok ku niebu. Sam artysta wyjaśniał, że chciał ukazać Chrystusa zmartwychwstającego nie z grobu, do którego został złożony, ale z Ogrodu Oliwnego, w którym konał z wielką udręką, powodowaną grzechami wszystkich ludzi. Chrystus triumfuje nad masą wyrwanych drzew i krzewów, zmartwychwstaje i błogosławiąc, przynosi światu nadzieję nowego życia.

Słynna już dzisiaj rzeźba z brązu została zaprezentowana osobiście przez papieża Pawła VI 28 września 1977 r. Co więcej, zachował się do naszych czasów oryginał tekstu, napisanego ręcznie przez papieża i odczytanego przy tej okazji. Papież Montini mówił m.in. o Chrystusie, który żyje i jest realny nie w półmroku zwątpienia i niepewności, nie we frustrującej interpretacji krótkowzrocznego i dumnego racjonalizmu, ale żywy w swojej boskiej Istocie, którą tylko radująca się wiara może przyjąć.

Dzieło Fazziniego stało się znane w całym świecie także dlatego, że do Auli Pawła VI przybywali na środowe audiencje pielgrzymi ze wszystkich kontynentów. Antoni Paolucci, znany włoski historyk sztuki i były dyrektor Muzeów Watykańskich, wyraził kiedyś przypuszczenie, że mamy do czynienia z rzeźbą z XX w., którą obejrzała największa liczba osób.

Warto w tym miejscu dodać, że wcześniej podium auli było ozdobione wielkim arrasem ze szkoły Raffaella, także przedstawiającym zmartwychwstanie Chrystusa, choć w zupełnie inny, tradycyjny sposób.