Symboliczna otoczka świąt

Symbolem jednoznacznie chrześcijańskim jest uosabiający Jezusa Baranek Paschalny, ale już w przypadku nieodłącznego składnika święconki – jajek, czy też zajączka, sprawa jest bardziej złożona.

– Każde święta są związane z symbolami, z rekwizytami, otaczanie się nimi w przestrzeni nas otaczającej tworzy specyficzny nastrój tych świąt – powiedział dr Odoj.

Jak mówił, część symboli Wielkanocy wywodzi się ze zwyczajów proweniencji starosłowiańskiej, potem pojawiła się ich interpretacja chrześcijańska. – Wiele tych dawnych rekwizytów, symboli pozostało do dziś, chociaż ma inny wymiar, inne znaczenie, a niejednokrotnie ich znaczenie symboliczne nam umyka – dodał.

– Jajko jednoznacznie nam się kojarzy ze świętami wielkanocnymi w formie pisanki, ale pamiętajmy, że jeszcze 200 lat po wprowadzeniu chrześcijaństwa Kościół zabraniał spożywania w okresie świąt wielkanocnych jajek, dopatrując się – poniekąd słusznie – we wszelkich działaniach związanych z jajkami praktyk magicznych – opowiadał dr Odoj.

– Jajko uchodziło kiedyś za bardzo mocny apotropeion, czyli przedmiot chroniący przed złem i chorobami. Długo utrzymywało się przekonanie, że wpatrując się w jajko można przerzucić na nie wszelkie schorzenia, potem należało je zostawić na rozstaju dróg. Jeśli ktoś znalazł tam jajko, nigdy go nie podnosił – dodał.

Kiedy – jak mówił naukowiec – Kościół zezwolił na to, by jajka spożywano, wprowadzono zwyczaj ich święcenia. Pierwotnie jajka były kraszone tylko na kolor czerwony.

– Czerwień to kolor krwi, esencji życia, odrodzenia. To oczywiste nawiązanie do zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią. Kolor czerwony w wielu kulturach ma podobne znaczenie – to kolor walki, zwycięstwa, triumfu, władzy królewskiej. Chrystus pokazywany jest w wyobrażeniach ikonograficznych nad otwartym grobem, z czerwoną chorągwią, w szkarłatnym, królewskim płaszczu – przypomniał etnolog.

Zając jest symbolem zdecydowanie świeckim, postać ta towarzyszyła obchodom Wielkanocy, szczególnie w tych regionach Polski, gdzie oddziaływała kultura germańska – na Górnym Śląsku, w Wielkopolsce, na Mazurach.

– Jest tu związek ze starogermańską boginią płodności i przyrody Ostarą, którą sobie wyobrażano, jako piękną kobietę w otoczeniu zielonej rozkwitającej przyrody, różnych kurek, zajączków, ale często też z głową zająca. Zając bowiem to symbol płodności, symbol rozwijającego się życia, jurności – tłumaczył dr Odoj. (PAP)