Święta Góra: XI Festiwal Muzyki Oratoryjnej

Odbywające się na Świętej Górze już od jedenastu lat festiwale mają przyczynić się, w zamyśle ich organizatorów – Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri oraz Stowarzyszenia Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera – przede wszystkim do przywrócenia do życia liturgicznego i koncertowego dawnych utworów znajdujących się w archiwum tamtejszego Oratorium św. Filipa Neri. To również okazja do posłuchania muzyki znanych i mniej znanych kompozytorów z całego świata w najlepszych wykonaniach.

Tegoroczny festiwal zainauguruje dziś wieczorem koncert z okazji Roku Miłosierdzia pt. „Oblicze Miłosierdzia – Theatrum Funebris AD 1676”. Będzie on rekonstrukcją barokowej ceremonii pogrzebowej Adama Konarzewskiego, fundatora bazyliki na Świętej Górze, która odbyła się 340 lat temu.

– Adam Konarzewski był wielkim mężem stanu, tłumaczem żywota św. Filipa Neri, który nade wszystko pokochał to miejsce i obraz Matki Boskiej Świętogórskiej Róży Duchownej słynący z wielu łask. Do jego herbu szlacheckiego dodano wymowny napis: „Adam, sługa Maryi, Sługa Bogurodzicy Gostyńskiej” – przypomina filipin ks. Jakub Przybylski, dyrektor festiwalu dodając, że ambitne plany budowy na Świętej Górze barokowego kościoła na wzór weneckiej świątyni Santa Maria della Salute, przerwała śmierć magnata w 1676 r. Wówczas, zgodnie z wolą fundatora, dzieło kontynuowała po mężu wdowa – Zofia z Opalińskich.

– Konarzewskiego żegnano na Świętej Górze uroczyście, wśród obrazów, tekstów o zasługach zmarłego i przy portrecie trumiennym. U stóp Castrum Doloris w barokowej Polsce odbywano spektakl pogrzebowy – theatrum funebris, w czasie którego przejściom pomiędzy częściami celebracji towarzyszyła żałobna muzyka. Za sprawą artystów, odtwarzających współcześnie tę ceremonię, przenieśmy się do czasów magnackiej Rzeczypospolitej, by przypomnieć zasługi tego wielkiego Polaka – dopowiada Wojciech Czemplik, dyrektor artystyczny festiwalu.

W niedzielę zostanie natomiast wykonany, m.in. przez Orkiestrę Sinfonia Viva i Chór Artos im. Władysława Skoraczewskiego, koncert muzyki argentyńskiej z cyklu Świętogórskie Inkulturacje pt. „Misa Tango – Misa A Buenos Aires” Martina Palmieriego. – Muzyka argentyńska nie tylko przybliży nam kulturę, z której wywodzi się Ojciec Święty Franciszek, ale także uświadomi raz jeszcze, że tę samą wiarę i blask miłosierdzia każdy przeżywa inaczej – zaznacza Czemplik.

Natomiast w kolejny festiwalowy weekend, 1-2 października, na Świętej Górze odbędzie się koncert z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski pt. „Światło Chrystusa – Laudi Spirituali” przygotowany we współpracy z Biblioteką Kongregacji Oratorium Św. Filipa Neri w Rzymie, podczas którego zabrzmią w wykonaniu artystów z Włoch i z Polski pieśni duchowe pisane w XVI i XVII w. na potrzeby rzymskiego Oratorium, inspirowane nauką św. Filipa Neri o radości płynącej z Ewangelii, która przewyższa każdą radość światową. Festiwal zakończy koncert „Laudate Omnes Gentes – Barok Misyjny” prezentujący muzykę Indian Chiquito odkrytą na misjach przez werbistę o. prof. Piotra Nawrota, wybitnego muzykologa, dyrygenta i teologa. Poprzedzi go wykład o. prof. Nawrota pt. „Muzyka instrumentem ewangelizacji Indian Chiquito i Moxo w Boliwii”.

Szczegółowy program festiwalu można znaleźć na www.jozefzeidler.eu. Na wszystkie odbywające się w jego ramach wydarzenia wstęp jest wolny.

Badania nad muzyką na Świętej Górze zapoczątkował w latach 70. XX w. ks. Władysław Ziętarski. Po jego śmierci w 1991 r. dzieło kontynuowała dr Danuta Idaszak, której Kongregacja księży filipinów ze Świętej Góry zawdzięcza skatalogowanie muzykaliów, opracowanie historii Kapeli Świętogórskiej oraz słownika muzyków gostyńskich.

Praca muzykologów, badaczy i entuzjastów zgromadzonych wokół Festiwalu „Musica Sacromontana” zaowocowała wprowadzeniem w 2011 r. do Encyklopedii Muzyki nazwiska Józefa Zeidlera. – Czytamy tam, iż: „Zeidler, uważany obecnie za jednego z najważniejszych polskich kompozytorów muzyki kościelnej przełomu XVIII i XIX wieku, do niedawna zajmował w historii muzyki polskiej marginalne miejsce” – zwraca uwagę dyrektor artystyczny festiwalu.

Ponowne odkrycie Zeidlera nazywanego „polskim Mozartem”, było też inspiracją do powołania Stowarzyszenia Miłośników Muzyki Świętogórskiej jego imienia, które w 2006 r. po raz pierwszy zorganizowało festiwal. Efekty pracy muzykologów docenione zostały już podczas I Festiwalu Muzyki Oratoryjnej „Musica Sacromontana”, który odbył się w 2006 r. Przypomnijmy bowiem, że zarejestrowana wówczas płyta otrzymała nagrodę Fryderyka 2008 w kategorii „Album Roku. Muzyka chóralna i oratoryjna”.

Natomiast dwupłytowy album wydany przez Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera pt. „Oratorium o śmierci św. Filipa Neri” Pasquale Anfossi’ego w wykonaniu Orkiestry Sinfonia Viva pod dyr. Tomasza Radziwonowicza, Poznańskiego Chóru Kameralnego Bartosza Michałowskiego oraz solistów, otrzymał prestiżową nagrodę Złotego Orfeusza 2015 – jedno z najważniejszych wyróżnień muzycznych w Europie, przyznaje działająca od 1958 r. we Francji Académie du Disque Lyrique.

Stowarzyszenie Miłośników Muzyki Świętogórskiej im. Józefa Zeidlera nawiązuje swoją działalnością do inicjatyw podejmowanych w Rzymie przez żyjącego w XVI w. św. Filipa Neri i jego uczniów, którzy przybyli do Gostynia w 1668 r. W założonym tu Oratorium dokładali oni starań, aby muzyka liturgiczna rozwijała się, co było możliwe przy wsparciu możnych rodów Wielkopolski.

Ta działalność na polu muzyki skupiała się wokół kapeli klasztornej, do której starano się zatrudniać najlepszych instrumentalistów i kompozytorów, do których należał m.in. Józef Zeidler. Muzyków wysyłano też na studia zagraniczne, sprowadzano dzieła ówczesnych mistrzów i prowadzono bibliotekę muzyczną. Dzięki tym wysiłkom powstało wtedy i zachowało się do naszych czasów wiele kompozycji, z których część wciąż czeka jeszcze na odkrycie, stanowiących cenne dziedzictwo kulturowe Polski i Kościoła.

Józef Zeidler (ok. 1744-1806) był wybitnym kompozytorem i muzykiem, wywodzącym się z rodziny wielkopolskiej. Dokładna data i miejsce jego urodzenia są nieznane. Wiadomo jednak, że ok. 1780 r. przybył do Gostynia, gdzie do swojej śmierci tworzył dla potrzeb Oratorium św. Filipa Neri na Świętej Górze, jako członek tutejszej kapeli. Zostawił on po sobie bogatą spuściznę kompozytorską, liczącą ponad 30 kompozycji liturgicznych, w tym 7 mszy, requiem, 5 nieszporów, 11 litanii, 6 motetów i pastorałki. Rękopisy tych utworów zachowały się m.in. w zbiorach klasztoru w Gostyniu i na Jasnej Górze w Częstochowie.