Starcie fanatyzmów

Scenariusz napisany został na podstawie wystawianej także w Polsce sztuki „Marzyciele” niemieckiego dramaturga Mariusa von Mayenburga, trudniącego się głównie rozliczeniem Niemców z przeszłości w XX wieku. O sztuce tego autora „Kamień”, wystawionej w warszawskim Teatrze Współczesnym, pisałem w „Idziemy”.

Przeniesienie akcji dramatu „Marzyciele” z Niemiec do Rosji, w okolice Kaliningradu, w sposób znamienny zmieniło wymowę sztuki. Zupełnie inny jest bowiem kontekst kulturowej i religijnej rosyjskiej tradycji. Bohaterem filmu jest zbuntowany nastolatek Wieniamin, który z Biblią w ręku usiłuje diagnozować odejście ludzi od Boga i upadek moralności w Rosji. Biorąc dosłownie cytaty ze Starego i Nowego Testamentu, nieustannie – i agresywnie – poucza koleżanki i kolegów z klasy oraz matkę i nauczycieli, w tym batiuszkę – katechetę.

Najciekawsza w filmie wydaje się reakcja otoczenia na poczynania młodego fanatyka, jakby wyjętego z powieści Dostojewskiego. Wszyscy, nawet ksiądz, słysząc cytaty z Biblii początkowo nie bardzo rozumieją, o co chłopakowi chodzi. Znieważany za oportunizm religijny duchowny, usiłując pojednać ucznia z Cerkwią, nie daje sobie z nim rady. Wkrótce dochodzi do starcia chłopaka z Jeleną Lwowną, nauczycielką biologii, wielce postępową ateistką, zajmującą się głównie edukacją seksualną wyrośniętej młodzieży. Owa nauczycielka stara się zdemaskować chłopca jako zagrożenie dla demokracji w Rosji (!?) jednak będąc równie fanatyczna jak Wieniamin, staje się w pewnym sensie jego odbiciem.

W „Uczniu” sugestywnie ukazany został klimat postkomunistycznego klimatu moralnego w Rosji, gdzie stale dochodzi do starcia kulturowych i religijnych ekstremizmów. Walnie przyczyniła się do tego znakomita gra całego zespołu aktorskiego.

„Uczeń” („Uczenik”), Rosja, 2016. Reżyseria: Kirił Serebrennikow. Wykonawcy: Julia Aug, Wiktoria Isakowa, Piotr Skworcow, Nikołaj Rozchin, Aleksandr Gorczilin, Alaksandra Rawenko i inni. Dystrybucja: Art. House