Polityk i artysta

Jubileuszowy Maraton Muzyczny na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie
trwał od godz. 15 do 22

Pochodził z Kuryłówki, niewielkiej miejscowości na Podolu, gdzie przyszedł na świat 6 listopada 1860 r. Ojciec Jan, represjonowany uczestnik powstania styczniowego, po roku więzienia w Kijowie administrował majątkiem ziemskim; mama Poliksena z Nowickich zaraz po urodzeniu syna zmarła. Ojciec szybko odkrył talent muzyczny Ignacego: najpierw kształcili go nauczyciele domowi, a następne odbył studia muzyczne w klasie fortepianu w Instytucie Muzycznym w Warszawie oraz w uczelniach muzycznych Berlina i Wiednia. Był bardzo pracowity, jego biografowie podkreślają, że ćwiczył nawet do 12 godzin dziennie.

W 1885 r. poślubił Antoninę z Korsaków, z którą miał niepełnosprawnego syna Alfreda. Ich małżeństwo trwało zaledwie dziewięć miesięcy, żona zmarła po urodzeniu dziecka. Paderewski zarabiał na życie, ucząc gry na fortepianie, najpierw w Konserwatorium Warszawskim, a następnie w Strasburgu. Działalność koncertową rozpoczął w 1887 r. w Wiedniu. W następnych latach koncertował niemal w całej Europie, a także w obu Amerykach, Australii i Nowej Zelandii. W Londynie na jego koncertach bywała królowa Wiktoria. Podczas koncertów w USA (odbył łącznie 12 tras koncertowych w tym kraju) akcentował swą polskość i upominał się o niepodległość Polski.

Dość duże zarobione pieniądze przeznaczał także na działalność charytatywną. Mało znany jest fakt, że w 1897 r. wraz z Henrykiem Sienkiewiczem ufundował pierwsze w Zakopanem sanatorium dla chorych na gruźlicę. W 1899 r. poślubił Helenę Marię Górską z Rosenów. Po ślubie Paderewscy osiedlili się w Szwajcarii, gdzie wybudowali posiadłość Riond-Bosson w okolicy Morges niedaleko Lozanny. Tam artysta skomponował swoją jedyną operę „Manru”, wystawioną w 1902 r. m.in. w Metropolitan Opera. Tam również zapraszał znaczące w świecie polskiej polityki osobistości (Front Morges).

Od 1910 r. zaangażował się w działalność polityczną. Okazją była 400. rocznica bitwy pod Grunwaldem. Paderewski ufundował wtedy w Krakowie pomnik Władysława Jagiełły, a uroczystość jego odsłonięcia w Krakowie była największą manifestacją patriotyczną w okresie zaborów i zgromadziła 150 tys. ludzi. We Lwowie z kolei uczestniczył w obchodach 100. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina, które wspierał finansowo.

Jego aktywność polityczna wzmogła się po wybuchu I wojny światowej. Zbierał fundusze na rzecz ofiar wojny i założył komitety pomocy w Londynie, Paryżu, a w 1915 r. wspólnie z Henrykiem Sienkiewiczem w Vevey w Szwajcarii Komitet Generalny Pomocy Ofiarom. Jednocześnie wiele koncertował, przede wszystkim do USA. Przed każdym koncertem przemawiał na rzecz niepodległości Polski.

Swoją wielką popularność w USA i znajomości na najwyższym szczeblu wykorzystał do spraw najważniejszych. Kwestię niepodległości Polski poruszył w rozmowach z prezydentem USA Woodrowem Wilsonem w przedstawionym mu memoriale, co zaowocowało, że jednym z 14 punktów, które USA postawiły jako warunek kapitulacji Niemiec, było właśnie odzyskanie przez Polskę niepodległości. Paderewski odwdzięczył się potem Wilsonowi, stawiając w 1931 r. w Poznaniu istniejący do dzisiaj jego pomnik dłuta Zofii Trzcińskiej-Kamińskiej. Przez wiele lat Paderewski współpracował z Romanem Dmowskim.

W 1918 r. Paderewski wrócił do Polski. Jego obecność i przemówienie w Poznaniu dało impuls do wybuchu zwycięskiego dla Polaków powstania wielkopolskiego. Kiedy przyjechał do Warszawy, został przyjęty przez Józefa Piłsudskiego. Otrzymał niełatwą misję mediatora między narodowcami Dmowskiego i piłsudczykami. Następnie 16 stycznia 1919 r. został premierem Rzeczypospolitej, pełniąc jednocześnie funkcję szefa resortu spraw zagranicznych i posła z listy Związku Ludowo-Narodowego. Na konferencji pokojowej w Paryżu występował za włączeniem do Polski Gdańska, Śląska, Warmii i Mazur. Wraz z Dmowskim podpisał 28 czerwca 1919 r. Traktat Wersalski. Jeszcze w grudniu tego roku podał się do dymisji wyjechał do Szwajcarii. Na prośbę premiera Władysława Grabskiego  w 1920 r. został delegatem rządu ds. konferencji międzynarodowych. Był też przedstawicielem Polski przy Lidze Narodów.

Do działalności artystycznej powrócił w 1922 r., koncertując głównie w USA, a dochody z koncertów przeznaczał na sieroty i ludzi biednych. Mieszkał w Morges w Szwajcarii. Ostatni raz odwiedził Polskę w 1924 r., przyjmując doktorat honoris causa Uniwersytetu Poznańskiego. Do polityki wrócił podczas II wojny światowej, apelując do narodów świata o przyjście Polsce z pomocą. O sytuacji w Polsce szeroko informował władze USA, dokąd przeniósł się w 1940 r. Zmarł 29 czerwca 1941 r. Był kawalerem Orderu Orła Białego i honorowym obywatelem wielu miast, m.in. Warszawy, Lwowa, Poznania. Tytułem doktora honoris causa obdarzyło go 12 uniwersytetów, w tym Jagielloński i Warszawski. Jego doczesne szczątki od 1992 r. spoczywają w archikatedrze warszawskiej.

Wojciech Świątkiewicz fot. Barbara Sułek-Kowalska/Idziemy Idziemy nr 28 (562), 10 lipca 2016 r.