Poeta i powstaniec

Medal Nagrody im. Włodzimierza Pietrzaka

Urodził się w Warszawie 7 lipca 1913 r., w średniozamożnej rodzinie mieszczańskiej. Wczesne lata młodości spędził w Turku, gdzie do dzisiaj pamięć o nim jest pielęgnowana, a miejscowa biblioteka publiczna nosi jego imię i co roku organizuje konkursy poetyckie jemu dedykowane. W niedalekim Kaliszu uczęszczał do cieszącego się dobrą opinią gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki, które ukończył świadectwem dojrzałości w 1931 r. Inteligentny, zdolny, wyróżniał się wśród uczniów. Przez kilka lat redagował szkolne pismo „Świt”, ujawniając ambicje pisarskie.

Po maturze przeniósł się do Warszawy, gdzie zapisał się na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Studia rozpoczął jednak z rocznym opóźnieniem. W tym czasie chorował na gruźlicę, którą starał się leczyć w Zakopanem.

Choć podjął studia prawnicze, najbardziej pociągała go literatura. Brał udział w konkursach krasomówczych, działał w Kole Polonistów, które organizowało wieczorki poetyckie. Nawiązał też kontakt z awangardowym Klubem Artystycznym „S”, z którym związani też byli tacy twórcy jak Jan Kott, Stefan Żółkiewski i Alfred Łaszowski. Grupa ta ideowo nawiązywała do działalności Awangardy Krakowskiej i twórczości takich poetów jak Julian Przyboś czy Tadeusz Peiper.

Pierwszy debiut literacki Włodzimierza Pietrzaka to wydany w 1934 r. w ramach Biblioteczki Klubu Artystycznego „S” tomik poetycki, w którym obok jego wierszy znalazła się też poezja Jana Kotta i Ryszarda Matuszewskiego. Drugi tomik poezji, noszący tytuł „Prawo drapieżne”, już samodzielny, ukazał się dwa lata później.

W 1936 r. Pietrzak ukończył studia i rozpoczął pracę jako urzędnik w Funduszu Pracy. Jego prawdziwym powołaniem stała się jednak literatura. Zaczął publikować w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”, „Gazecie Polskiej”, „Życiu Literackim” i „Kamenie”. Pisał recenzje, artykuły, czasami wiersze.

Od 1937 r. Pietrzak angażował się w działalność narodowo-konserwatywnego Związku Młodej Polski, który był młodzieżówką Obozu Zjednoczenia Narodowego. Pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego miesięcznika „Młoda Polska”, który był organem prasowym związku. Z ramienia Związku Młodej Polski był też odpowiedzialny za działalność prelegencką. Od maja 1938 r. do wybuchu wojny był stałym recenzentem tygodnika publicystyczno-kulturalnego „Prosto z mostu”, którego redaktorem naczelnym był Stanisław Piasecki, rozstrzelany w 1941 r. w Palmirach. W tym czasie powstały też teksty, które po wojnie ukazały się w tomie „Rachunek z dwudziestoleciem”.

Kiedy wybuchła II wojna światowa, Włodzimierz Pietrzak miał 26 lat i był dobrze zapowiadającym się pisarzem, dziennikarzem i redaktorem. Wiosną 1940 r. został redaktorem podziemnego pisma „Pobudka”. Rok potem nawiązał kontakt z organizacją „Konfederacja Narodu”, której trzon stanowili działacze przedwojennego Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”. W okresie okupacji grupa ta wydawała czasopismo „Nowa Polska”, którego Włodzimierz Pietrzak został redaktorem naczelnym. Pismo to ukazywało się aż do Powstania Warszawskiego.

Kiedy wybuchło powstanie, Pietrzak zdecydowanie chciał walczyć. I choć przyjaciele doradzali mu, że w jego sytuacji ważniejsze niż karabin jest pióro, on uważał, że nie może nie włączyć się w walkę powstańców. W Batalionie „Czata 49” był dowódcą plutonu „Mieczyków” w stopniu porucznika. W jednym z listów z tego okresu napisał, że był „dowódcą, niańką, sanitariuszem, tragarzem zwłok”. Zginął 22 sierpnia 1944 r. w budynku na rogu ulic Świętojerskiej i Franciszkańskiej. Po powrocie z barykady na chwilę zatrzymał się w jednym z mieszkań na parterze. Chwilę odpoczywał, czytając książkę. Nagle odłamek granatu rzuconego na podwórko ciężko zranił go w głowę. W warunkach szpitala polowego wykonano mu trepanację czaszki, ale wysiłek lekarza okazał się nadaremny. Pietrzak zmarł, nie odzyskawszy przytomności. Miał 31 lat. Za swoją działalność w Powstaniu Warszawskim otrzymał Krzyż Walecznych.

Nagroda im. Włodzimierza Pietrzaka przyznawana jest nieprzerwanie od 1948 r. za wybitną twórczość naukową, artystyczną, literacką oraz za doniosłe osiągnięcia w działalności formacyjnej, kulturalnej i społecznej, będące świadectwem uniwersalnych wartości ludzkich i chrześcijańskich oraz postaw i dokonań je wyrażających w życiu narodu. Przez wiele lat przyznawało ją Stowarzyszenie PAX, a od kilku lat robi to Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana. Przewodniczącym jury jest bp Wiesław Mering, ordynariusz włocławski i przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski

W latach ubiegłych nagrodę tę otrzymali m.in. kardynałowie Kazimierz Świątek i Stanisław Dziwisz, arcybiskupi Ignacy Tokarczuk, Józef Michalik, Marek Jędraszewski, bp Bohdan Bejze, o. Jerzy Tomziński, paulin, o. Jan Góra, dominikanin, o. Józef Warszawski, jezuita, a także Czesław Niemen, Antonina Krzysztoń, Krzysztof Penderecki, Henryk Mikołaj Górecki, Włodzimierz Fijałkowski, Roman Brandstaetter, Instytut Studiów nad Rodziną, Katolicki Uniwersytet Lubelski i Caritas Polska.

Wojciech Świątkiewicz Idziemy nr 22 (556), 29 maja 2016 r.