Odpowiednie dać rzeczy słowo

Dobrze wiemy, że są takie słowa, które różni ludzie różnie rozumieją. Dla jednych białe będzie białe, ale dla innych białe będzie oznaczało czarne. I to chyba jest jedną z przyczyn nieporozumień w kontaktach międzyludzkich. Niektórzy, oby tak było, będą chcieli się zrozumieć, ale inni już nie. Czy można coś z tym zrobić?

Kwestia ta jest głębsza niż się wydaje. Konflikty na tle językowym ujawniają bowiem wewnętrzne napięcia osoby wypowiadającej się, które są powiązane z mechanizmami regulowania emocji i ściśle wiążą się z aspektami poznawczymi. Akt mowy to, metaforycznie mówiąc, wierzchołek góry lodowej naszego sposobu funkcjonowania. To wyraz naszego wnętrza, naszych uczuć, pragnień, marzeń i wiedzy. Wypowiadając się, wyrażamy siebie i zmieniamy siebie. Często jednak zapominamy, że słowo, które pada z naszych ust ma wpływ na innych, nawet wtedy, kiedy wydaje nam się, że nie ma.

Pewien filozof języka, Herbert Paul Grice, sformułował niegdyś kilka zasad konstruktywnego, czy skutecznego porozumiewania się w społeczeństwie. Są to cztery reguły, które przy zastosowaniu choćby jednej zwiększają możliwości komunikacyjne.

Pierwsza zasada mówi: Zawrzyj w rozmowie tyle informacji, ile potrzeba; nie więcej niż to konieczne (maksyma ilości). Druga reguła to maksyma jakości: Staraj się, by twój wkład w rozmowę był prawdziwy, nie wypowiadaj sądu nieprawdziwego. Trzecia zasada dotyczy sposobu: Wyrażaj się jasno, w sposób uporządkowany, unikaj wieloznaczności. Ostatnia maksyma (stosunku) brzmi: Niech to co, mówisz, będzie związane ze sprawą, w której zabierasz głos. Prawdziwe znaczenie słów zawiera wszystkie te zasady. I odwrotnie: zasady te niosą ze sobą prawdziwy, czyli właściwy, przekaz.