O Bożej sprawiedliwości

Czym jest Boża sprawiedliwość? Jak różni się od naszej ludzkiej i jak możemy spróbować ją zrozumieć i zaakceptować? Na te pytania, bliskie dziś każdemu, szczególnie wobec konfliktów targających światem, starali się odpowiedzieć malarze w trakcie XVI Międzynarodowych Warsztatów Ikonopisów. Artyści z Polski i Ukrainy zebrali się w Sławsku na Ukrainie. Dla części z nich był to powrót na plener, w którym nie mogli wziąć udziału w ostatnich latach. Od wybuchu wojny mężczyźni w wieku poborowym nie mogą opuszczać Ukrainy. W tym roku reszta ich przyjaciół udała się do nich, aby wspólnie rozważać, modlić się i tworzyć. A 7 lutego w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej odbył się wernisaż ich prac zebranych na wystawie „Boża sprawiedliwość”.

Mateusz Sora, kurator wystawy, podczas wernisażu przybliżył zebranym idee, jakie towarzyszyły artystom w trakcie pleneru w Sławsku. Podkreślił, że mieli oni pełną wolność artystyczną w interpretacji tematu i sposobu wyrazu. – Niektórzy odbiorcy pytają mnie, czy to są na pewno ikony. Podkreślam wtedy, że są to świadectwa wiary współczesnych artystów, w których widać wątpliwości i pytania, jakie wszyscy w sobie nosimy – powiedział.

Wystawa składa się z 50 prac, w większości wykonanych na drewnie. Są to głównie nowatorskie obrazy, nieprzypominające klasycznych ikon. Zamiast ściśle opisanych kanonami wizerunków świętych mamy do czynienia z kompozycjami pełnymi symboliki, których odczytanie wymaga uwagi i znajomości biblijnego kontekstu. Hubert Dolinkiewicz, artysta z Łomży, zdecydował się na w pełni symboliczną formę. Jego „Pieśń V” niesie w sobie inspirację zarówno Starym, jak i Nowym Testamentem, ale także pieśniami ludowymi. To właśnie z pieśni „Kiedyż przyjdzie Sprawiedliwy” zawartej w „Śpiewniku pelplińskim” zaczerpnął inspirację do tegorocznej pracy. Na złotym tle widać ofiarę Izaaka, symbole „Dziesięciu przykazań”, zapowiedzi przyjścia Chrystusa w psalmach oraz wagę przypominającą o sprawiedliwości. Jak powiedział artysta, wszystko to ma ukazać stan egzystencji człowieka i jego próbę pogodzenia się z tym, że Boża sprawiedliwość potrafi być inna niż nasza, niezrozumiała.

Wiele osób zwróciło uwagę na obrazy brata Marcina Świądra OFMCap. Tegoroczny plener był dla niego wyjątkowo płodny – stworzył cztery obrazy. Sam zwrócił uwagę na to, że Bóg usprawiedliwia jego samego. Bożej sprawiedliwości doświadcza przez to, że jest przez Boga kochany i podnoszony ze swoich słabości. Rozważał też ten temat w dwóch pierwszych ikonach, ukazujących historię Hioba oraz scenę zstąpienia do otchłani Jezusa. W Jezusie, który zmartwychwstaje i wyciąga z otchłani Adama i Ewę, widzi dowód na to, że grzech nie jest w stanie zabić miłości Boga do człowieka. Jest to dla niego obraz Boga, który wyciąga człowieka z jego beznadziei i unosi go ku niebu. Poza tymi obrazami namalował także dzieła ukazujące stygmatyzację św. Franciszka, inspirując się rocznicą tego wydarzenia, przypadającą na czas trwania pleneru.

Nie wszyscy zdecydowali się na malowanie obrazów na drewnie. Oksana Romaniv-Triska i Ulyana Krekhovets jako podobrazie wybrały szkło, a Krzysztof Sokolovsky zdecydował się na abstrakcyjną rzeźbę. W tej formie widzi możliwość wyrażenia Boga, którego transcendencja wychodzi poza ramy zrozumiałe dla człowieka – jest czymś innym, niepojmowalnym w sposób, w jaki zazwyczaj pojmujemy otaczający nas świat. Bardzo mocny w wyrazie jest też obraz Borysa Fiodorowicza, który umieścił trójkąt – znany w chrześcijaństwie symbol Trójcy Świętej – w środku znaku informującego o miejscu zbiórki podczas ewakuacji. Można zobaczyć w tym chęć ucieczki i schronienia się w Bożej Opatrzności.

Wystawa powstała przy wsparciu Stowarzyszenia Przyjaciół Nowicy, Katedry Sztuki Sakralnej Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie i Instytutu Ukrainistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Można ją oglądać do 16 kwietnia w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej przy ul. Dziekania 1 w Warszawie. Patronat medialny sprawuje tygodnik „Idziemy”.