Lekarz i diabeł

Na wrześniowym festiwalu w Gdyni utwór nie wzbudził wielkiego zainteresowania. Poprzedni film Zanussiego, „Obce ciało”, od najbardziej wpływowej, tzw. postępowej krytyki zebrał niezłe cięgi za brak poprawności politycznej, bo autor pokazał tam wrogość pracowników wielkiej korporacji wobec nowego, katolickiego pracownika. W „Eterze” reżyser powraca do motywu faustowskiego, wszak wątki kuszenia złem, ciemną stroną życia, zdradą, kolaboracją i niewiernością widoczne były w jego twórczości niemal od samego początku. Można nawet powiedzieć, że autor „Barw ochronnych”, „Constansu”, „Kontraktu” i „Cwału” uczynił z takich motywów specjalność swoich autorskich obrazów.

W „Eterze” przenosimy się do czasów przed pierwszą wojną światową. Bohater, lekarz owładnięty obsesją eksperymentowania z eterem, zostaje skazany przez carski sąd za zabójstwo pięknej panny z dworku. Po ucieczce ze zsyłki lekarz przedostaje się do austro-węgierskiej twierdzy, gdzie komendant pozwala mu na prowadzenie dalszych eksperymentów z eterem. Pomaga mu uzależniony od niego młody Ukrainiec, który odwdzięcza mu się za udzielona wcześniej pomoc. Bohaterowi filmu towarzyszy pojawiający się czasami tajemniczy mężczyzna...

Ten stanowczo za długi, mroczny, trudny w odbiorze film budzi niewesołe refleksje. Widz, kiedy już przebrnie przez wszystkie meandry akcji, nie ma pewności co do wymowy utworu. Czy Krzysztof Zanussi pesymistycznie uważa, że w XX w. Europą zaczął na dobre rządzić diabeł? Czy film można uważać tylko za przestrogę? Mnie „Eter” pozostawił w niepewności.

„Eter”, Polska/Ukraina/Węgry/Litwa, 2018. Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Zanussi. Wykonawcy: Jacek Poniedziałek, Andrzej Chyra, Ostap Vakuliuk, Rafał Mohr, Maria Riaboshapka i inni. Dystrybucja: Next Film