Etnograf: mało kto odróżni pastorałkę od kolędy

Jak zauważyła etnograf, ktoś kiedyś policzył, że w Polsce przez wieki powstało 10 tys. kolęd, czyli pieśni związanych z tematyką Bożego Narodzenia, zarówno tych włączonych w liturgię mszy św., jak i tych śpiewanych poza kościołem, w gronie rodzinnym po domach czy przez kolędników. „Gdyby kogoś zapytać o tytuły kolęd, to z tego całego zasobu znałby ich kilka, może nieliczni kilkadziesiąt” – powiedziała Małgorzata Oleszkiewicz.

Spośród najpopularniejszych, do dziś śpiewanych pastorałek wymieniła „Przybieżeli do Betlejem pasterze”, „Pasterze mili, coście widzieli”, „A wczora z wieczora”.

Kustosz Muzeum Etnograficznego w Krakowie zauważyła, że niewiele osób dziś odróżni pastorałkę od kolędy. Pierwszym, który dokonał tego rozróżnienia był ksiądz Marcin Mioduszewski, autor największego zbioru kolęd polskich, wydanego w 1838 r. śpiewnika zawierającego „Pieśni o Bożym Narodzeniu” (do śpiewania w kościołach) oraz wydanego w 1842 r. zbioru pastorałek i kolęd do śpiewania w domu i przez kolędników.

–Pastorałki są to pieśni, a nawet jak to określił ks. Marcin Mioduszewski, "piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane", z uwagą, że "piosnki te w kościele śpiewane być nie powinny". W utworach tych, ze świeckimi realiami życia codziennego, nierzadko pełnych humoru, na plan pierwszy wysuwają się pasterze. To ich anioł obudził w nocy, kiedy spali przy swoich zwierzętach, które paśli w pobliżu stajenki betlejemskiej i byli tymi pierwszymi, którzy zobaczyli nowo narodzone dzieciątko – opisywała kustosz Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

Jak zauważyła, kolędy, które dziś powszechnie kojarzą się z kościelnymi pieśniami o Bożym Narodzeniu noszą tę nazwę od XIX w. Wcześniej nazywane były kantyczkami, pieśniami nabożnymi. Najstarsze z nich były przekładami m.in. z języka czeskiego, jak uważana za najstarszą kolędę polską „Zdrow bądź, krolu anjelski” z 1424 r. Pierwotnie słowo „kolęda” oznaczało dar, dlatego kolędnicy śpiewali: „Za kolędę dziękujemy…”. Kolędy śpiewane przez kolędników, to najczęściej już zapomniane kolędy, zawierające życzenia noworoczne dla odwiedzanych domowników. (PAP)