80 lat temu Niemcy zniszczyli pomnik Chopina w warszawskich Łazienkach

25 marca 1923 r. w sali Dekerta na Ratuszu wyłoniono II Komitet Wykonawczy Budowy Pomnika Chopina w Warszawie. 3 czerwca 1923 r. wyszła odezwa do społeczeństwa, nawołująca do zbierania funduszy i ofiarności: „Wielki naród czci wielkich swych synów. I najprzód czci tych, co najcenniejszy dar Boga - życie za Ojczyznę oddali, ale czci i tych, co Mu zasługą i geniuszem przodowali i imię Jego wśród swoich i wśród obcych wsławili... Ku czci tego pieśniarza bólu i tęsknoty polskiej bijemy dziś w dzwony na całą Polskę, na świat cały…”.

Aby zebrać środki organizowano koncerty: muzycy grali bezinteresownie, i deklamowano wiersz Kornela Makuszyńskiego „Chopin do Ojczyzny wracający”:

...a za nim Chopin w roju cieniów kroczy…
Duch, wiecznie żywy i tak roztęskniony,
że jak dwa węgle mu goreją oczy.
Gdy idzie, drzewa biją mu pokłony,/Śpiewają wszystkie skowronki w przeźroczy
I wszystkie dzwonią mu w powietrzu dzwony,
A gdy jaskółcza nad nim śpiewa strzecha,
To się szczęśliwy poprzez łzy uśmiecha.

Z pomocą finansową przyszedł rząd - po interpelacjach poselskich Komitet otrzymał 235 tysięcy złotych.

Do realizacji pomnika wybrano firmę Barbedienne.

Pomnik wypadł imponująco ponad wszelkie oczekiwania. Robi to wrażenie naprawdę natchnionego dzieła

- napisał w czerwcu 1926 r. do prezesa Komitetu Marian Niedzielski, wiceprezes, delegowany do Paryża po odbiór postumentu.

Prawdopodobnie znał już opinie francuskich krytyków sztuki, którzy oglądali statuę.

Owiana wolnym powietrzem, odpowiadająca dźwiękami swojego złotego bronzu na wieczne skargi wichru

- napisał Henry Bidon dla „Jurnal des Debats”. Wtórował mu juror Anton Bourdelle

Bronz ten śpiewa i bierze w posiadanie wodę migocącą u jego stóp, otaczający go pejzaż, niebo twórcze sklepione olbrzymiego zespołu. Jest to potężne. Jest to więcej jak posąg. Tchnie tu dusza...

- napisał.

Byłem przy montowaniu posągu w Łazienkach, obserwując z rozgorączkowaniem, jak francuscy brązownicy łączą głowę Chopina z gotową już postacią, jak z mozołem scalają fragmenty wierzby w jedną całość

- wspomniał z kolei Tadeusz Łopieński.

14 listopada 1926 r., o godz. 12. odsłonięto Pomnik:

Ćwierć wieku pracowano i czekano na ten dzień, wreszcie nadszedł błękitny i słoneczny, tak ciepły, że prawie letni, jakby chciał zatrzeć wrażenie szeregu dni ciężkich zmagań tych wszystkich ofiarnych jednostek, które nie skąpiły ani swych sił, ani trudu, by uwiecznić marzenie ducha w spiżowym czynie

- napisała Siemieńska.

Jan Kłeczyński oddał tego dnia hołd społecznikom:

Trzeba było wielkiego hartu, żeby wytrwać, nie ugiąć się, nie zwątpić, nie rzucić wszystkiego, jak to wielu z nas czyni, nie posiadając żelaznej woli i męstwa. (...) Trzeba było zrozumieć swoją odpowiedzialność wobec narodu (...) Trzeba było umieć hodować róże swej wyobraźni, gdy płonęły lasy, waliły się ogromy państw, miasta i wsie szły w ruinę, a dusze kołysały się między nadzieją a rozpaczą. Wacław Szymanowski wytrwał, obowiązku dokonał i zwyciężył. („Kurjer Warszawski”, 14 listopada 1926).

Nadeszły depesze. Mussolini napisał:

Wydaje mi się, że w bolesnym śpiewie Chopina jest cała męka Polski, wycierpiana w ciągu stuleci. Oddając dziś cześć wielkiemu artyście Jego Ojczyzna, odbudowana i dumna, święci jednocześnie całą swą historię piękna i bohaterstwa. W imieniu kraju pieśni ślę nieśmiertelnemu muzykowi polskiemu swój hołd, pełen czci i wzruszenia.