Oprócz wymienionych najcięższych przestępstw jest jeszcze inna kategoria czynów – zastrzeżonych „do osądu Stolicy Apostolskiej”: np. symulacja Mszy Świętej, nagrywanie spowiedzi lub czyny pedofilskie popełniane przez kapłanów – czy misjonarze miłosierdzia też będą mogli je odpuszczać?
Nie sądzę. Za popełnienie tych czynów nie zaciąga się kar automatycznie, one wymagają procesu karnego, którym kieruje Stolica Apostolska. Wyznaczona przez nią kara zwykle ma na celu konkretne zadośćuczynienie za dane przestępstwo. Ekskomunika latae sententiae jest jednak pod względem duchowym dotkliwszą karą, ponieważ zabrania przyjmowania sakramentów. Należy ona do tzw. kar poprawczych, czyli ma na celu skłonić przestępcę do skruchy, zmiany życia.
Kiedy Kościół ustanowił prawo dotyczące kar zastrzeżonych Stolicy Apostolskiej? Jakie zmiany w nim zachodziły?
Prawo dotyczące najcięższych przestępstw jest zakorzenione w historii Kościoła, pochodzi sprzed wielu wieków. Na przykład jeśli chodzi o znieważenie Najświętszego Sakramentu, pierwsze źródło pochodzi z 1522 r. Nowością jest tylko kara ekskomuniki za usiłowanie udzielenia święceń kapłańskich kobiecie, która pojawiła się dopiero w 2008 r.
Kościół kładzie szczególny nacisk
na ochronę świętości sakramentu pokuty,
by nie był on wykorzystywany do ułatwiania
i usprawiedliwiania działań grzesznych
Kościelne prawo karne uległo wielkiemu złagodzeniu po Soborze Watykańskim II. W Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1917 r. o wiele więcej czynów było uznawanych za przestępstwo. Ekskomunika zastrzeżona Stolicy Apostolskiej groziła wtedy na przykład za handel odpustami czy też za przynależność do masonerii i innych stowarzyszeń działających przeciwko Kościołowi, a nawet za pojedynkowanie się czy pozwanie przed sąd biskupa.
Czy powinna zrobić osoba, która popełniła grzech zastrzeżony Stolicy Apostolskiej i chciałaby uzyskać rozgrzeszenie?
Powinna zwrócić się do Stolicy Apostolskiej o zwolnienie z kary. Może to jednak uczynić za pośrednictwem spowiednika. Jeśli podczas spowiedzi ktoś wyzna, że dopuścił się np. znieważenia Najświętszego Sakramentu, to ksiądz powinien zebrać od niego informacje dotyczące tego przestępstwa, opisać je (nie podając personaliów przestępcy ani żadnych okoliczności, z których można by wywnioskować, o kogo chodzi) i w imieniu penitenta zwrócić się do Stolicy Apostolskiej, a konkretnie do Najwyższego Trybunału Penitencjarii Apostolskiej. Ten potwierdza zwolnienie z kary i nakłada odpowiednią pokutę.
Oczywiście, gdy zostaną posłani misjonarze miłosierdzia, można się udać bezpośrednio do któregoś z nich i uzyskać zwolnienie z ekskomuniki.
Wydaje się, że kary zastrzeżone Stolicy Apostolskiej są zaciągane bardzo rzadko. Czy więc udzielenie misjonarzom miłosierdzia władzy zwalniania z nich będzie miało duże znaczenie dla wiernych?
Rzeczywiście, są to niezwykle rzadkie sytuacje. Sądzę jednak że zwalnianie z kar nie jest najważniejszym zadaniem misjonarzy miłosierdzia. Ich główną rolą, jak czytamy w papieskiej bulli Misericordiae vultus, ma być głoszenie orędzia Bożego miłosierdzia w ramach rekolekcji, misji i kazań oraz sprawowanie sakramentu pokuty. Być może kary kościelne to medialny temat, ale nie najważniejszy.
Czy zwalnianie z kar kościelnych rzeczywiście jest wyrazem miłosierdzia? Skoro kary mają na celu poprawę grzesznika, można powiedzieć, że one także wypływają z miłosierdzia.
Jak najbardziej. Kary kościelne, tak jak całe prawo kanoniczne, mają służyć zbawieniu człowieka. Może się to wydawać trudne do zrozumienia: jak kara ma służyć zbawieniu? A jednak. Kara, zwłaszcza poprawcza, ma człowieka nakłonić do pojednania z Panem Bogiem i Kościołem, odstąpienia od zła, naprawienia zgorszenia – to wszystko w trosce o jego duszę. Kary nie są oczywiście najistotniejszym elementem misji Kościoła, ale także w tej misji się mieszczą. I Kościół także poprzez władzę karania głosi Boże miłosierdzie.
Przestępstwa zaciągające kary zastrzeżone Stolicy Apostolskiej:
1. Profanacja Najświętszego Sakramentu,
2. Przemoc fizyczna wobec papieża
3. Usiłowanie rozgrzeszenia wspólnika w grzechu nieczystym
4. Bezprawna konsekracja biskupa
5. Usiłowanie udzielenia święceń kapłańskich kobiecie
6. Bezpośrednia zdrada tajemnicy spowiedzi
Ks. dr hab. Piotr Majer (1965) – specjalista w zakresie prawa kanonicznego, kierownik Katedry Prawa o Kościelnej Misji Nauczania i Uświęcania na Wydziale Prawa Kanonicznego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Kanclerz Kurii Metropolitalnej w Krakowie, konsultor Rady Prawnej Konferencji Episkopatu Polski. W latach 1997-2000 był sędzią, a w latach 2000-2005 obrońcą węzła i rzecznikiem sprawiedliwości w Sądzie Metropolitalnym w Krakowie.
 |
rozmawiała Hanna Dębska |
Co? Gdzie? Kiedy?
