Z misją pokoju do Azerbejdżanu

Wcześniej papież w dniach 30 września-2 października odwiedzi Gruzję. Azerbejdżan – największy pod względem powierzchni i liczby ludności kraj kaukaski – odwiedził w maju 2002 r. Jan Paweł II.

W cieniu konfliktu

W muzułmańskim Azerbejdżanie – podobnie jak w Armenii – Ojciec Święty będzie zachęcał do dyplomatycznego rozwiązania konfliktu o Karabach Górski – przewiduje słowacki salezjanin ks. Vladimír Fekete, który od pięciu lat stoi na czele prefektury apostolskiej Azerbejdżanu. Od ponad 30 lat między Azerbejdżanem i Armenią toczy się terytorialny spór. Po rozpadzie ZSRR i ogłoszeniu przez oba te kraje niepodległości konflikt o Karabach Górski przerodził się w otwartą wojnę. Najgwałtowniejsze walki toczyły się w latach 1992-94, pociągając za sobą śmierć ok. 30 tys. osób. W wyniku wojny Ormianie, wspierani przez Rosję (bo Baku obrało wtedy kurs na Zachód i zbliżenie z Turcją), opanowali całe terytorium Karabachu i część rejonów Azerbejdżanu.

Od tamtego czasu stale dochodzi do zbrojnych incydentów. Ostatnio walki wybuchły na początku kwietnia: zginęło kilkudziesięciu żołnierzy obu armii. Starcia trwały krótko i zakończyły się nieoczekiwanymi deklaracjami stron o zawieszeniu broni. Jednocześnie wznowiono rozmowy pokojowe.

Wizyta papieża będzie też okazją do lepszego poznania głowy Kościoła katolickiego przez mieszkańców tego muzułmańskiego kraju. Według sondaży w Azerbejdżanie pozytywnie o papieżu Franciszku wyraża się 6 proc. mieszkańców i 8 proc. negatywnie, ale aż 87 proc. nic o nim nie wie.
 

Program

Logo podróży to błękitne, czerwone i zielone płomienie (kolory flagi Azerbejdżanu) obejmujące stylizowany żółty krzyż. Ten kolor odwołuje się z kolei do barw Stolicy Apostolskiej i przypomina o tradycji chrześcijańskiej, obecnej od zamierzchłych czasów na tych obszarach. Płomienie nawiązują z kolei do tego, iż Azerbejdżan jest nazwany „Ziemią Ognia”, oraz do kształtu serca, przypominając o trwającym Roku Miłosierdzia.

W niedzielę 2 października Franciszek przyleci do Baku ze stolicy Gruzji – Tbilisi. Na międzynarodowym lotnisku im. Hejdara Alijewa (pierwszego prezydenta kraju) odbędzie się ceremonia powitania. Potem w stołecznym kościele pw. Maryi Niepokalanej papież odprawi Mszę św., po czym zje obiad z salezjanami. Po południu odbędzie się kurtuazyjna wizyta u prezydenta, a następnie spotkanie z władzami w Centrum Hejdara Alijewa. Franciszek odbędzie też prywatną rozmowę z przywódcą muzułmanów Kaukazu w meczecie również noszącym imię pierwszego szefa państwa. Spotka się też z prawosławnym biskupem Baku i przewodniczącym miejscowej wspólnoty żydowskiej.


W autorytarnym kraju

Ojciec Święty przybędzie do najsilniejszego państwa Kaukazu Południowego, od ponad ćwierć wieku rządzonego autorytarnie przez dynastię polityczną, na której czele stoi obecnie Ilham Alijew. Dzięki bogatym złożom ropy i gazu państwo to przez wiele lat przeżywało rozkwit gospodarczy, który jednak po spadku cen tych surowców się załamał. Wcześniejsza dobra koniunktura ekonomiczna nie wpłynęła na stan demokracji i sytuację społeczną – pogłębia się rozwarstwienie, panują korupcja i nepotyzm.

Choć na arenie międzynarodowej Azerbejdżan stara się balansować między Wschodem a Zachodem i Turcją, to jednak w ostatnich latach coraz bardziej zacieśnia stosunki z Rosją, co ma mu pomóc utrzymać wewnętrzną stabilność i przetrwać w niekorzystnych warunkach geopolitycznych, gospodarczych i społecznych. Konsekwencją zwrotu w stronę Rosji będzie dalsze umacnianie autorytaryzmu, ograniczanie podmiotowości politycznej Azerbejdżanu i włączenie go w geopolityczny blok budowany przez Rosję na obszarze postsowieckim, m.in. w ramach Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej.

Scena polityczna kraju zdominowana jest przez proprezydecką Partię Nowego Azerbejdżanu. Brakuje innych partii politycznych, które miałyby realne wsparcie sił społecznych. Opozycja to zaledwie kilkudziesięciu społecznych aktywistów zepchniętych do roli dysydentów. Od 2008 r., gdy zniesiono ograniczenie liczby kadencji pełnionych przez prezydenta, Alijew może sprawować swój urząd dożywotnio.

Największymi chorobami Azerbejdżanu są klanowość, korupcja i nierozwiązany konflikt karabaski. Do tego dochodzi pogłębiające się rozwarstwienie społeczne między rządzącą kastą a resztą społeczeństwa. Polityka państwa nastawiona jest na walkę z obrońcami praw człowieka, wolnymi mediami i osobami niepokornymi, skutecznie eliminując oddolne inicjatywy.

W ciągu minionej dekady można zaobserwować też gwałtowny wzrost znaczenia islamu, szczególnie wśród młodych wykształconych ludzi. Przybywa świadomie wierzących, nowych meczetów, szkół islamskich, sklepów z odzieżą muzułmańską, pielgrzymów udających się do Mekki. Mimo iż państwo próbuje przeciwdziałać upolitycznianiu ruchów religijnych, wyraźnie przybiera na znaczeniu radykalny islam, zarówno wśród szyitów, stanowiących większość, jak i sunnitów.