Wytyczne Kościoła w Polsce wobec pedofilii

W związku z tym przypominamy analizę KAI, w której przestawiamy procedury wobec duchownych, którzy dopuścili złamania VI przykazania z osobą małoletnią. Regulacje na ten temat zawierają specjalne "Wytyczne" oraz aneksy do nich, opracowane przez Konferencję Episkopatu Polski i potwierdzone przez Stolicę Apostolską.

Kościół w Polsce – analogicznie jak Kościół powszechny – sprawę wykroczeń duchownych w sferze pedofilii traktuje jako poważne zło moralne oraz jedno z najcięższych przestępstw.

Dokument główny nosi tytuł: ”Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia”. Został przyjęty na 366. zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu 7-8 października 2014 r.

W wytycznych przypomina się, że podstawową zasadą w posłudze Kościoła jest „szanowanie godności każdej osoby”, a "szczególnym wymogiem tej zasady jest uznanie i respektowanie prawa wszystkich dzieci oraz młodzieży do tego, by były otoczone troską i szacunkiem oraz wzrastały w środowisku bezpiecznym, wolnym od wykorzystania, manipulacji i przemocy”.

Wobec tego, „zobowiązuje to do nieskazitelnie bezinteresownej służby na rzecz duchowego, fizycznego i emocjonalnego rozwoju dzieci i młodzieży oraz wyklucza, aby ktokolwiek z posługujących w Kościele w jakikolwiek sposób naruszał fizyczną lub psychiczną integralność dzieci i młodzieży”.

Z tych powodów "nadużycia seksualne Kościół uznaje za ciężkie grzechy, domagające się jednoznacznych reakcji o charakterze dyscyplinarnym wobec osób, którym udowodniono popełnienie takich czynów, podjęcia uzdrawiającego dzieła pokuty, zarówno przez sprawcę jak i cała wspólnotę Kościoła, naprawienia wyrządzonych krzywd oraz dołożenia wszelkich starań, aby podobne sytuacje nie miały miejsca w przyszłości".

Zatem "jedyną możliwą reakcją Kościoła na bolesne zjawisko wykorzystywania seksualnego osób małoletnich jest rzetelne poszukiwanie prawdy i sprawiedliwości oraz trwanie na ich gruncie".

Jak stwierdza dokument: „Osoby winne naruszeń praw dzieci i młodzieży, niezależnie od pełnionej funkcji lub urzędu, zostaną pociągnięte do odpowiedzialności zgodnie z obowiązującymi normami ustanowionymi przez kompetentną władzę kościelną przy poszanowaniu prawa obowiązującego w Polsce”.

Zrazem – jak przyznaje dokument: "Oskarżenia duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu z osobą małoletnią poniżej osiemnastego roku życia mogą również otwierać łatwe pole do nadużyć, z uwagi na wyjątkowe trudności, zarówno w dowodzeniu winy, jak i w wykazaniu niewinności. Kontekstem koniecznym do uwzględnienia w tych sprawach jest ponadto łatwość medialnego wykorzystywania takich faktów, niezależnie od ich udowodnienia lub nie, do podważania autorytetu Kościoła. (...) Nie może to jednak powodować jakiejkolwiek chęci ukrywania bądź tuszowania takich faktów".

Wytyczne polskiego Episkopatu – analogicznie jak Stolicy Apostolskiej – za przestępstwo w tej sferze uznają zarówno seksualne obcowanie z osobą przed ukończeniem przez nią 18. roku życia, jak i "nabywanie albo przechowywanie, lub upowszechnianie w celach satysfakcji seksualnej obrazów pornograficznych, przedstawiających niepełnoletnich poniżej 14. roku życia, przez duchownego – w jakikolwiek sposób i za pomocą jakiegokolwiek urządzenia”. Jest to ujęte znacznie ostrzej niż w prawie cywilnym, gdzie za przestępstwo uznaje się obcowanie seksualne z osobami poniżej 15. roku życia. W polskim prawie przedawnienie takich przestępstw następuje po ukończeniu 30. roku życia przez ofiarę, natomiast w prawie kościelnym dopiero po 20 latach od dnia, w którym pokrzywdzony niepełnoletni ukończył 18. rok życia. Warto dodać, że w prawie kościelnym takie same sankcje jak w przypadku złamania VI przykazania z osobą, która nie ukończyła 18. roku życia dotyczą wykorzystania osób upośledzonych umysłowo („które trwale niezdolne są posługiwać się rozumem”), niezależnie od ich wieku.

W dokumencie przypomina się, że „w porządku prawnym Kościoła rozstrzyganie w sprawach przestępstw seksualnych popełnionych przez duchownych wobec osób niepełnoletnich jest zastrzeżone dla Kongregacji Nauki Wiary (Motu Proprio: Sacramentorum sanctitatis tutela z 21 maja 2010 r., art. 6 § 1)”. Dlatego wszelkie tego typu wypadki muszą być przekazywane przez biskupów oraz przełożonych zakonnych bezpośrednio do tej dykasterii Stolicy Apostolskiej, która prowadzi bądź nadzoruje dalsze postępowanie wobec danego duchownego. Ta zasada – obowiązująca na terenie całego Kościoła katolickiego – wprowadzona została celem uniknięcia zbyt pobłażliwego stosunku organów Kościołów lokalnych wobec tego rodzaju przestępstw.


Procedury postępowania

Wytyczne polskiego Episkopatu nakładają na biskupów diecezjalnych bądź wyższych przełożonych zakonnych konieczność przeprowadzenia wstępnego dochodzenia kanonicznego, o ile otrzymają oni „przynajmniej prawdopodobną wiadomość o popełnieniu przez duchownego czynu przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej 18. roku życia”. Postępowanie wobec konkretnego kapłana reguluje tekst samych „Wytycznych” oraz dołączony do nich Aneks nr 2 zatytułowany: „Procedura postępowania”.