Ogłoszona w środę, piąta adhortacja apostolska papieża Franciszka „Querida Amazonia” (Umiłowana Amazonia), to odpowiedź Ojca Świętego na propozycje zgłoszone przez biskupów w dokumencie końcowym Synodu dla Amazonii, który odbył sie w Rzymie w dniach 6–27 października 2019 pod hasłem „Amazonia: nowe drogi dla Kościoła i ekologii integralnej”. Jak informuje serwis VaticanNews.va, datowany na 2 lutego dokument wytycza nowe drogi dla ewangelizacji, troski o środowisko i ubogich. Franciszek ma też nadzieję na nowy dynamizm misyjny i potwierdza ważną role świeckich we wspólnotach Kościoła.
Wbrew oczekiwaniom niektórych środowisk Franciszek w adhortacji nie podjął tematu viri probati - udzielania święceń odpowiednio przygotowanym mężczyznom żyjącym w rodzinie
pełen teskt adhortacji w jęz. polskim
(PDF do pobrania)
„Umiłowana Amazonia ukazuje się przed światem z całym swoim blaskiem, dramatem, swoją tajemnicą”. Tak zaczyna się posynodalna adhortacja apostolska Querida Amazonia. Franciszek już w pierwszych jej słowach precyzuje, że nie zamierza zastępować ani powtarzać dokumentu końcowego Synodu dla Amazonii, lecz zachęca do jego lektury w całości, z nadzieją, że cały Kościół się nim zainspiruje i ubogaci, a Kościół w Amazonii postara się go wprowadzić w życie.
Papież w czterech pierwszych rozdziałach adhortacji formułuje cztery wielkie marzenia: aby Amazonia walczyła o prawa najuboższych, broniła bogactwa kulturalnego, z zazdrością strzegła nieodpartego piękna natury, oraz by wspólnoty chrześcijańskie potrafiły zaangażować się i „wcielić” w Amazonii.
Dla VaticanNews.va omawia je Alessandro Gisotti.
ROZDZIAŁ PIERWSZY: MARZENIE SPOŁECZNE
Kościół u boku ciemiężonych
Pierwszy rozdział Querida Amazonia koncentruje się na „marzeniu społecznym”. Papież podkreśla, że prawdziwe podejście ekologiczne jest również podejściem społecznym, a doceniając dobry styl życia ludności tubylczej, przestrzega przed „konserwacjonizmem”, który troszczy się jedynie o środowisko.
Franciszek w mocnych słowach mówi o niesprawiedliwości i przestępczości (9-14). Przypomina, że już Benedykt XVI potępiał „niszczenie środowiska naturalnego Amazonii”, ostrzega, że ludy pierwotne są podporządkowywane czy to władzom lokalnym czy to zewnętrznym. Zdaniem Papieża działania gospodarcze, które potęgują zniszczenia, mordy, korupcję zasługują na miano „niesprawiedliwości i przestępczości”. Za Janem Paweł II powtarza, że globalizacja nie może się stać nowym kolonializmem.
Wysłuchać ubogich w sprawie przyszłości Amazonii
W obliczu tak wielkiej niesprawiedliwości Papież prosi, by poczuć oburzenie i prosić o przebaczenie (15-19). Zdaniem Franciszka potrzebne są sieci solidarności i rozwoju. Wszystkich wzywa do działania, również przywódców politycznych. W tym kontekście Papież zastanawia się nad „zmysłem wspólnotowym” (20-22). Przypomina, że dla ludów amazońskich relacje międzyludzkie są przeniknięte otaczającą przyrodą. Z tego też względu doświadczają prawdziwego „wykorzenienia”, kiedy muszą emigrować do miasta. Ostatnia część tego rozdziału poświęcona jest „zniszczonym instytucjom” (23-25) i dialogowi społecznemu (26-27). Papież potępia zło korupcji, która zatruwa państwo i jego instytucje. Ma nadzieję, że Amazonia stanie się miejscem dialogu społecznego, przede wszystkim z ostatnimi. Apeluje, by głos ubogich w sprawie Amazonii był głosem najważniejszym.
ROZDZIAŁ DRUGI: MARZENIE KULTURALNE
Otoczyć opieką „wielościan” amazoński
Rozdział drugi jest poświęcony „marzeniu kulturowemu”. Franciszek od razu precyzuje, że promowanie Amazonii nie oznacza jej kulturalnej kolonizacji (28). Odwołuje się do bliskiego mu obrazu „wielościanu amazońskiego” (29-32). Trzeba walczyć z „postmodernistyczną kolonizacją”. Dla Franciszka ważne jest zachowanie korzeni (33-35). Cytując Laudato sì i Christus vivit, podkreśla, że konsumistyczna wizja człowieka dąży do ujednolicenia kultur i że najmocniej oddziałuje to na młodych. Papież prosi ich, aby przejęli odpowiedzialność za korzenie, by odzyskali zranioną pamięć.
„Nie” dla zamkniętego indygienizmu, potrzeba spotkania kultur
Adhortacja zatrzymuje się następnie nad spotkaniem międzykulturowym (36-38). Również „kultury na pozór bardziej rozwinięte” mogą się uczyć od ludów, które rozwinęły dziedzictwo kulturowe w powiązaniu z naturą. Różnorodność nie powinna być zatem granicą, lecz mostem. Dlatego Franciszek sprzeciwia się w pełni zamkniętemu indygienizmowi. Ostatnia część rozdziału poświęcona jest zagrożonym kulturom i narażonym ludom (39-40). Papież zaleca, by wszelkie projekty dotyczące Amazonii miały na względzie prawa ludów. Tymczasem trudno je zachować, jeśli zniszczeniu ulega środowisko, w którym powstały i się rozwinęły.
ROZDZIAŁ TRZECI: MARZENIE EKOLOGICZNE
Połączyć ochronę stworzenia z troską o ludzi
Trzeci rozdział, „Marzenie ekologiczne” jest najbliżej powiązany z encykliką Laudato sì. We wprowadzeniu (41-42), podkreśla się, że w Amazonii istnieje ścisły związek między człowiekiem i naturą. Zatroszczyć się o naszych braci, tak jak Pan troszczy się o nas, to, jak podkreśla Papież, „pierwsza ekologia, jakiej potrzebujemy”. Troska o środowisko i troska o ubogich są nierozdzielne. Franciszek kieruje następnie naszą uwagę na Amazonkę i „marzenia z wody” (43-46). Cytuje Pabla Nerudę i innych miejscowych poetów o mocy i pięknie Amazonki. Dzięki swym wierszom, pisze, pomagają nam się wyzwolić z paradygmatu technokratycznego i konsumpcyjnego, który tłumi naturę.
Wsłuchać się w krzyk Amazonii, rozwój niech będzie zrównoważony
Zdaniem Papieża trzeba się wsłuchać w „krzyk Amazonii” (47-52). Przypomina, że równowaga na naszej planecie zależy od stanu tego regionu. Są tam obecne silne interesy nie tylko lokalne, ale również międzynarodowe. Rozwiązaniem nie jest więc umiędzynarodowienie Amazonii. Trzeba raczej dążyć do odpowiedzialności rządów krajowych. Zrównoważony rozwój wymaga, aby mieszkańcy byli zawsze poinformowani o dotyczących ich projektach. Franciszek postuluje też ustanowienie systemu normatywnego z nienaruszalnymi ograniczeniami. W tym kontekście zachęca też do „proroctwa kontemplacji” (53-57). Słuchając ludów tubylczych, podkreśla, możemy kochać Amazonię, a nie tylko z niej korzystać. Możemy odkryć w niej miejsce teologiczne, przestrzeń, gdzie Bóg się przejawia i powołuje swe dzieci. Ostatnia część rozdziału trzeciego koncentruje się na „edukacji i nawykach ekologicznych” (58-60). Papież zaznacza, że ekologia to nie kwestia techniczna, ale że ma ona zawsze wymiar edukacyjny.