W drugi dzień świąt Bożego Narodzenia – 26 grudnia Kościół katolicki wspomina św. Szczepana, diakona i pierwszego męczennika. Z Dziejów Apostolskich dowiadujemy się, że był on jednym z siedmiu diakonów młodego Kościoła, wybranym do opieki nad wdowami i ubogimi (Dz 6, 1-6).
Nie wiemy, kiedy i gdzie urodził się św. Szczepan. Jego greckie imię wskazywałoby, że był nawróconym hellenistą - zhellenizowanym Żydem z diaspory, czyli posługującym się, na co dzień językiem greckim.
Charyzmatyczne kazania św. Szczepana sprawiły, że naraził się starszyźnie żydowskiej, która podburzyła lud, przedstawiając w Sanhedrynie fałszywych świadków i oskarżając go o bluźnierstwo przeciw Świątyni i Prawu. Po rozprawie tłum wywlókł młodego diakona za miasto i tam, w pobliżu Bramy Damasceńskiej, ukamienował za wiarę. Stąd katolicy we wspomnienie tego świętego modlą się za chrześcijan prześladowanych na całym świecie.
W Dziejach Apostolskich czytamy, że przy śmierci Szczepana był obecny Szaweł, późniejszy św. Paweł Apostoł Narodów, którego św. Łukasz stanie się potem uczniem. Pilnował on szat oprawców stając się tym samym oficjalnym świadkiem kamienowania. Samosąd dokonany na Szczepanie był sprzeczny z obowiązującym wówczas prawem rzymskim. Doszło do niego, ponieważ w 36 roku Piłat został odwołany ze swojego stanowiska, a nowy namiestnik jeszcze nie przybył.
Kult pierwszego diakona i męczennika rozwinął się natychmiast po jego śmierci. Jednakże wskutek prześladowań chrześcijan, zapoczątkowanych właśnie przez jego śmierć, potem też w wyniku najazdu Rzymian i innych nieszczęść, zapomniano o jego grobie. Dopiero w 415 św. Lucjan miał sen, w którym ukazał mu się Gamaliel – nauczyciel św. Pawła i wskazał miejsce pochowania św. Szczepana w Kifaz-Gamla. W miejscu tym biskup Jerozolimy – Jan wystawił murowaną bazylikę, a drugą w miejscu, gdzie św. Szczepan miał być ukamienowany. Potem szczątki świętego znalazły się w Konstantynopolu, a w 560 dotarły do Rzymu, gdzie umieszczono je w bazylice św. Wawrzyńca za Murami.
Przywołując postać św. Szczepana w czasie radosnego świętowania narodzin Jezusa Chrystusa, Kościół przypomina, że wiara wymaga odważnego świadectwa, które może zakończyć się także męczeńską śmiercią.
Ostatni raport Open Doors zwraca uwagę, że chrześcijaństwo jest najbardziej prześladowaną religią na świecie. W około 50 krajach chrześcijanie codziennie giną za wiarę. Najtrudniejsze sytuacja wyznawców Chrystusa jest w krajach islamskich. Z dokumentu Open Doors za 2019 rok wynika, że w pierwszej 50-tce krajów najbardziej ograniczających prawa chrześcijan, prawie 40 to te, w których przeważają i rządzą muzułmanie. W pierwszej dziesiątce jest 7 reżimów: w Afganistanie, Somalii, Libii, Pakistanie, Sudanie, Jemenie i Iranie. Ponadto, w porównaniu z poprzednimi latami także w Afryce i w Azji szerzy się brutalny wojujący islamizm. Odpowiedzialne są za to islamskie ugrupowania systematycznie destabilizujące kraje, takie jak Nigeria, Mauretania, Burkina Faso, Mali, Kamerun, Niger i inne. Atakują urzędy i instytucje rządowe oraz słabe wojsko, ale celowo także wsie z przewagą chrześcijańskiej ludności. Na ich koncie są zamordowani duchowni, splądrowane świątynie, zniszczone domy i sklepy chrześcijan, a także pomordowane rodziny.
Na liście Open Doors 50 krajów najbardziej nieprzyjaznych chrześcijanom znalazły się też m.in. Indie, Mjanma, Laos, Nepal, Bhutan i Sri Lanka - te, w których przeważają hinduiści i buddyści. Zjawisko to wiąże się z odradzaniem się świadomości religijnej wśród mieszkańców tych państw. W wielu krajach, na czele z Chinami, wprowadzono m.in. pełną cyfrową inwigilację obywateli.
W Polsce z dniem św. Szczepana łączono wiele zwyczajów. W drugi dzień świat Bożego Narodzenia obchodzono z życzeniami świątecznymi sąsiadów, dalszą rodzinę i znajomych. W czasie Mszy św. rzucano w kościele zboże na pamiątkę kamienowania świętego. Wieczór 26 grudnia nazywano „szczodrym", gdyż służba dworska składała panom życzenia i otrzymywała poczęstunek, a nawet prezenty.
W państwie Karolingów, a następnie w innych krajach zachodnich i północnych, św. Szczepan stał się patronem koni, dlatego 26 grudnia święcono owies. Ma on symbolizować zarówno kamienie spadające na pierwszego męczennika, jak i troskę rolników o dobre plony.
W Wielkiej Brytanii i niektórych krajach Wspólnoty Brytyjskiej jest to tzw. „Boxing Day”, przy czym wiąże się to nie z boksem jako sportem, lecz z pudłem: „box”, czyli pudło, nawiązuje do starej tradycji, kiedy to służba i doręczyciele, jak dostawcy węgla czy listonosze, na Boże Narodzenie otrzymywali prezenty zapakowane w pudełka. Obecnie w tym dniu wszelkiego rodzaju dostawcy oraz śmieciarze otrzymują specjalne napiwki.
Ale Boxing Day ma też inne znaczenie i wiąże się bezpośrednio ze św. Szczepanem: jako diakon był on posłany do opieki nad ubogimi. Na tę pamiątkę w drugim dniu świąt Bożego Narodzenia otwierane są w kościołach puszki, w których składana jest jałmużna na pomoc ubogim, którzy ją wtedy otrzymują.
W ikonografii św. Szczepan występuje, jako młody diakon w białej tunice lub w bogato tkanej dalmatyce. Jego atrybutami są: księga Ewangelii, kamienie na księdze lub w jego rękach, gałązka palmowa.
Pierwszy męczennik, czyli Protomartyr, jest patronem diecezji wiedeńskiej, woźniców, stangretów, stajennych, murarzy, krawców, kamieniarzy, tkaczy, stolarzy, bednarzy. Wzywany jest w przypadku bólu głowy, kamicy, kolki i opętania, a także w modlitwie o dobrą śmierć.
Ponad 80 miejscowości w Polsce wywodzi swoją nazwę od imienia św. Szczepana. Wśród nich jest Szczepanów – wieś, w której urodził się św. Stanisław Biskup i Męczennik.
Drugiego dnia świąt Bożego Narodzenie nie ma obowiązku uczestnictwa we Mszy św., choć zgodnie z tradycją w kościołach liturgie celebrowane są podobnie jak w każdą niedzielę.
Obrazy męczeństwa św. Szczepana:
- San Giorgio Maggiore, Venice, by Jacopo & Domenico Tintoretto, fot. wikimedia commons
- mal. Giovanni Andrea de Ferrari (1598–1669), Accademia Ligustica di Belle Arti, fot. wikimedia commons
- Św. Szczepan, fot. wikimedia commons
Zdjęcie zniszczonego kościoła - fot. cathopic.com
Czytaj także:
- Czytania liturgiczne - Sobota, Oktawa Narodzenia Pańskiego, Święto św. Szczepana, pierwszego męczennika
- Komentarze do czytań - Sobota, Oktawa Narodzenia Pańskiego, Święto św. Szczepana, pierwszego męczennika
- Rektor KUL: żyjemy w sytuacji duchowej walki
- Abp Gądecki: każde ludzkie życie jest niezwykłą wartością (wywiad)
- Papież podarował 4 tys. testów na koronawirusa dla osób bezdomnych
Co? Gdzie? Kiedy?
