Światowa Rada Kościołów istnieje już 70 lat

W zgromadzeniu założycielskim w Amsterdamie w dniach 22 sierpnia – 4 września 1948, na którym 23 sierpnia powołano Radę do życia, wzięło udział 351 delegatów 147 Kościołów z 44 państw. Obradowano pod hasłem „Ludzki nieład a Boży plan zbawienia”. Tamto wydarzenie poprzedziło nabożeństwo ekumeniczne w kościele protestanckim Nieuwe Kerk w tym holenderskim mieście.

W chwili powstania Rady większość członków-założycieli stanowiły Kościoły protestanckie z Europy i Ameryki Północnej, podczas gdy dziś przeważają Kościoły z Afryki, Azji, regionu Karaibów i Ameryki Łacińskiej, Bliskiego i Środkowego Wschodu i regionu Pacyfiku. Kościół katolicki nie należy do ŚRK, ale w okresie przygotowań do Soboru Watykańskiego II nawiązał z nią bliskie kontakty a od 1965 jest pełnoprawnym członkiem działającej w jej łonie Komisji „Wiara i Ustrój”. Wtedy też powstała Wspólna Grupa Robocza, złożona z teologów Kościołów członkowskich ŚRK i Papieskiej Rady Popierania Jedności Chrześcijan (do czerwca 1998 – Sekretariatu Jedności Chrześcijan).

Rada od początku ma siedzibę w Genewie. Najwyższym jej organem jest zgromadzenie ogólne, zbierające się średnio co 7-9 lat. Ostatnie jak dotychczas, dziesiąte, obradowało w dniach 30 października – 8 listopada 2013 roku w południowokoreańskim Pusanie pod hasłem „Boże życia, prowadź nas do sprawiedliwości i pokoju”. W okresie między zgromadzeniami raz na dwa lata zbiera się Komitet Naczelny, w którego skład wchodzi 150 przedstawicieli wszystkich rodzin wyznaniowych i regionów, z których pochodzą Kościoły członkowskie. Na jego czele stoi 8 moderatorów (prezydentów), wybranych według tego samego kryterium. Natomiast średnio dwa razy w roku obraduje Komitet Wykonawczy Rady. Na co dzień jej pracami kieruje sekretariat generalny, na którego czele od 1 stycznia 2010 stoi norweski pastor luterański dr Olav Fykse Tveit.

Historyczne korzenie ŚRK sięgają połowy XIX wieku, gdy w protestanckich środowiskach misyjnych a także wśród wielu chrześcijan w Europie i Ameryce Północnej zaczął się rodzić ruch na rzecz jedności – ekumenizm. Powstały wówczas pierwsze stowarzyszenia i federacje międzynarodowe, skupiające wiernych jednej tradycji wyznaniowej, np. baptystów, ewangelików reformowanych, prezbiterian, anglikanów i innych.

Doniosłym etapem na drodze do powstania ŚRK była I Światowa Konferencja Misyjna w 1910 w Edynburgu z udziałem ok. 1,4 tys. delegatów z całego świata. Innym ważnym elementem była encyklika patriarchy Konstantynopola z 1920 z propozycją utworzenia „Ligi Kościołów” na wzór powstałej nieco wcześniej Ligi Narodów. Na przełomie lat 1937/38 czołowi działacze ekumeniczni postanowili utworzyć Ekumeniczną Radę Kościołów, ale na przeszkodzie temu stanął wybuch II wojny światowej w 1939. Po jej zakończeniu powrócono do tej idei i Światowa Rada Kościołów powstała ostatecznie w sierpniu 1948 roku.

Po jej utworzeniu bardzo ważne było III zgromadzenie ogólne ŚRK, które w dniach 19 listopada – 5 grudnia 1961 obradowało w New Delhi pod hasłem "Jezus Chrystus – światłością świata”. Przyjęto wtedy do Rady ponad 20 Kościołów, w tym wiele z ówczesnych państw socjalistycznych, m.in. cztery z Polski, a także Rosyjski Kościół Prawosławny i Międzynarodową Radę Misyjną. Jednocześnie ze struktur ŚRK wystąpiły trzy Kościoły reformowane z Republiki Południowej Afryki ze względu na krytyczną postawę ŚRK wobec polityki apartheidu w tym kraju.

W stolicy Indii uchwalono również obowiązującą do dziś tzw. bazę teologiczną, wymaganą od Kościołów należących i kandydujących do Rady. Głosi ona, że "Światowa Rada Kościołów jest społecznością Kościołów, które zgodnie z Pismem Świętym wyznają, że Pan Jezus Chrystus jest Bogiem i Zbawicielem i dlatego dążą wspólnie do wypełnienia tego, do czego są powołane, ku chwale Boga Ojca, Syna i Ducha Świętego".

W latach „zimnej wojny” Rada, skupiając Kościoły Wschodu i Zachodu, była ważną płaszczyzną współpracy a także odgrywała pewną rolę mediacyjną między nimi, zyskując sobie duże uznanie międzynarodowe. Wiele miejsca w ówczesnych działaniach ŚRK zajmowała też walka z apartheidem w Afryce Południowej i w ogóle z rasizmem oraz krytyka zbrojeń, zwłaszcza jądrowych. Z drugiej strony takie właśnie polityczne zaangażowanie Rady, powołanej przede wszystkim do działań na rzecz zbliżenia i jedności chrześcijan, budziło poważne zastrzeżenia i krytykę ze strony wielu Kościołów – tych bardziej tradycyjnych i głównie z państw zachodnich.

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku doszło do innych napięć w łonie Rady, tym razem między Kościołami prawosławnymi i protestanckimi, głównie w związku z wprowadzanymi wówczas przez niektóre z tych drugich „nowinkami” teologicznymi, np. ordynacją kobiet czy próbami zmian języka biblijnego na tzw. inkluzywny (np. formuła „Ojcze i Matko nasza” w Modlitwie Pańskiej). Ponadto prawosławni czuli się zdominowani przez stanowiące przytłaczającą większość Kościoły i wspólnoty protestanckie. W wyniku stanowczych żądań prawosławnych w 2006 zmieniono system podejmowania decyzji i uchwał z większościowego za zasadę konsensusu, co pozwoliło jeśli nie do końca, to przynajmniej w dużym stopniu usunąć najbardziej nabrzmiałe problemy. Nie zapobiegło to jednak wystąpieniu z Rady w 1997 prawosławnych Kościołów bułgarskiego i gruzińskiego.