Po jego śmierci, w latach 1948-1981, na czele Konferencji Episkopatu Polski stał kard. Stefan Wyszyński, niekwestionowany przywódca, nazwany przez papieża Jana Pawła II „Prymasem Tysiąclecia”. On też przejął po kard. Hlondzie nadzwyczajne pełnomocnictwa papieskie. Podczas internowania prymasa Wyszyńskiego funkcję przewodniczącego pełnił biskup łódzki Michał Klepacz. Za czasów kard. Wyszyńskiego episkopat mówił jednym głosem we wszystkich sprawach zarówno religijnych, jak i społecznych. Ta jedność była narzędziem obrony przed agresją ze strony władz komunistycznych, dla których Kościół stał się głównym przeciwnikiem ideologicznym.
Razem z papieżem
W czasach komunizmu to Kościół reprezentowany przez episkopat był jedynym legalnym niezależnym od władzy ośrodkiem. Odczytywane w kościołach komunikaty z kolejnych posiedzeń konferencji biskupów były jedynym źródłem komunikowania się ze społeczeństwem w sytuacji, gdy Kościół faktycznie pozbawiony był środków społecznego przekazu. W komunikatach poruszano najważniejsze sprawy dotyczące życia religijnego i społecznego w Polsce, jak choćby stanowisko biskupów po wydarzeniach milenijnych, marcowych, grudniowych, po powstaniu „Solidarności” czy wprowadzeniu stanu wojennego.
Od 52. posiedzenia plenarnego we wrześniu 1958 r. aż do swego wyboru na Stolicę Apostolską w obradach brał udział biskup, a następnie arcybiskup krakowski i kardynał Karol Wojtyła. Od 1969 r. kard. Wojtyła był wiceprzewodniczącym KEP. Jako papież Jan Paweł II, już podczas swojej pierwszej pielgrzymki do Polski, spotkał się 5 czerwca 1979 r. na Jasnej Górze z polskimi biskupami. Powiedział wtedy znamienne słowa: „W ciągu dwudziestu lat przynależności i uczestnictwa w pracach Konferencji Episkopatu Polski mogłem nauczyć się bardzo wiele zarówno od poszczególnych członków tej biskupiej wspólnoty, poczynając od najdostojniejszego Prymasa Polski, jak też od wspólnoty jako takiej. To bowiem, co w szczególny sposób charakteryzuje polską Konferencję Episkopatu – to jest owa jedność, która stanowi źródło duchowej siły. Episkopat Polski właśnie przez tę jedność służy najbardziej Kościołowi w Polsce, a zarazem Kościołowi powszechnemu. (…) Przynależność do Konferencji Episkopatu Polski i wielorakie uczestnictwo w jej pracach zostało uznane przez Opatrzność Bożą za najwłaściwszą drogę przygotowania do tej posługi, jaką od 16 października wypada mi spełniać w stosunku do Kościoła powszechnego”.
Po śmierci kard. Wyszyńskiego w kolejnych latach na czele polskiego episkopatu stali: kard. Józef Glemp (1981-2004), abp Józef Michalik (2004-2014) i obecnie pełniący tę funkcję abp Stanisław Gądecki.
Nie sposób nie wspomnieć sekretarzy episkopatu, którzy szczególnie przysłużyli się Kościołowi: bp. Zygmunta Choromańskiego i jego następcy abp. Bronisława Dąbrowskiego. To najwyższej klasy dyplomaci, a zarazem duszpasterze, którzy w najtrudniejszych momentach bronili praw Kościoła, a w rozmowach z władzami PRL okazywali się często lepszymi znawcami prawa niż komunistyczni urzędnicy.
Zgodnie ze swym statutem, obowiązującym od 2009 r., „Konferencja Episkopatu Polski jest stałą instytucją, utworzoną przez Stolicę Apostolską, którą stanowią biskupi kanonicznie związani z terenem Rzeczypospolitej Polskiej, pozostający w jedności z Biskupem Rzymskim i pod jego autorytetem wypełniający wspólnie pasterskie zadania wśród wiernych swojego terytorium”. Biskupi nie podlegają władzy przewodniczącego Konferencji Episkopatu ani jej struktur. Do zadań Konferencji należy badanie „problemów duszpasterskich celem znalezienia najstosowniejszych metod ewangelizacji w uwarunkowaniach i okolicznościach życia w Polsce, z uwzględnieniem wymiaru ekumenicznego i dialogu międzyreligijnego”.
Na czele KEP stoi przewodniczący; wraz z wiceprzewodniczącym i sekretarzem generalnym tworzą Prezydium Episkopatu. Ciałami kierowniczymi są też Rada Stała oraz Rada Biskupów Diecezjalnych.
Święci biskupi
Jan Paweł II – sam już święty – kanonizował metropolitę lwowskiego obrządku łacińskiego abp. Józefa Bilczewskiego i biskupa przemyskiego Józefa Pelczara. Beatyfikowani zostali: ordynariusz płocki, a zarazem pierwszy sekretarz KEP abp Julian Nowowiejski i jego biskup pomocniczy Leon Wetmański, bp Władysław Goral z Lublina, bp Michał Kozal z Włocławka – wszyscy jako męczennicy II wojny światowej. Ponadto beatyfikowany został biskup wileński Jerzy Matulewicz.
Trwają procesy beatyfikacyjne prymasów Polski – kardynałów Augusta Hlonda i Stefana Wyszyńskiego, a także: biskupa wileńskiego Jana Cieplaka, biskupa pomocniczego z Pelplina Konstantyna Dominika, biskupa gorzowskiego Wilhelma Pluty, arcybiskupa poznańskiego Antoniego Baraniaka, biskupa pińskiego Zygmunta Łozińskiego, biskupa pomocniczego włocławskiego Wojciecha Owczarka, biskupa łuckiego Adolfa Szelążka oraz biskupa pomocniczego krakowskiego Jana Pietraszki.
Co? Gdzie? Kiedy?
