Reformy Franciszka

Akcentowanie roli świeckich i kobiet to „mała rewolucja” Franciszka?

Jest to pewien proces, który trwa. Niektóre urzędy watykańskie wymagają godności kardynalskiej, na przykład Papieska Rada ds. Popierania Jedności Chrześcijan, i to się nie zmieniło. Tylko kardynał może być partnerem w ważnych rozmowach ekumenicznych czy kwestiach dialogu międzyreligijnego.

Szerszy dostęp do urzędów watykańskich jest przejawem synodalności?

Synodalność towarzyszy Kościołowi od wieków. Miałem możliwość z ramienia Radia Watykańskiego być w 1999 r. obserwatorem Synodu dla Europy. W ciągu miesiąca prac papież Jan Paweł II bardzo rzadko sam zabierał głos, ale intensywnie słuchał. Osoby zapraszane do Papieża na robocze kolacje mówiły, że Ojciec Święty spokojnie wysłuchiwał rozmaitych opinii. Jego decyzje było podejmowane po długim procesie konsultacji.

A jaka jest relacja papieża Franciszka z Kolegium Biskupów?

Można zauważyć, że Ojciec Święty w wielu oficjalnych tekstach czerpie z dokumentów poszczególnych konferencji biskupich. To jest pewna nowość, gdy Franciszek pisze, że w danej kwestii biskupi Afryki Południowej czy Kanady zajęli określone stanowisko. Papież przekazuje niektóre kompetencje konferencjom biskupim, mając świadomość, że lepiej rozumieją lokalną sytuację danego Kościoła.

Czy jednocześnie Franciszek zarysowuje granicę kompetencji dla konferencji biskupich?

Tak jest i było, że głos ostateczny ma Rzym, czyli Ojciec Święty. Nadal obowiązuje zasada „Roma locuta – causa finita” („Rzym przemówił, sprawa skończona”). Stolica Apostolska pełni ważną funkcję jako zwornik jedności. Już wcześniej Sobór Watykański II ponownie potwierdził i zwrócił uwagę na odpowiedzialność poszczególnych biskupów za niezmienny przekaz tradycji apostolskiej oraz wiary.

Zatem do czego nie mają prawa poszczególne episkopaty?

Nie mogą wykraczać poza nauczanie oparte o „Katechizm Kościoła katolickiego”. Nie mają prawa udzielać święceń kapłańskich kobietom czy twierdzić, że pozamałżeńskie relacje seksualne nie są grzechem. Wszystkie konferencje biskupie obowiązują te same prawdy wiary.

Dlaczego w takim razie jest tyle napięć doktrynalnych, chociażby w Niemczech?

Istotą napięć są często kwestie duszpasterskie, jak traktować pewne praktyki, oraz zasady przystępowania do sakramentów. Dla zobrazowania problemu można wyobrazić sobie sytuację kogoś, kto pozostawia w Polsce żonę i dzieci, wyjeżdża do Niemiec, tam zakładając drugą rodzinę, a pozwala się mu przystępować do Komunii Świętej.

Jak Ojciec Święty postrzega niemiecką drogę synodalną?

Franciszek, w kwestii żywej dyskusji o niemieckiej drodze synodalnej, zaprosił ostatnio kilku niemieckich hierarchów do Rzymu. Wcześniej wystosował w 2019 r. poważny list do biskupów niemieckich. Myślę, że jeżeli będzie konieczność i zagrożenie odstąpienia od jedności wiary, stanowisko Watykanu będzie stanowcze. Włącznie z możliwością podjęcia decyzji prawnych, od których Franciszek nie będzie się uchylał.

Jak rozumieć nawrócenie pastoralne postulowane przez Franciszka?

Kościół i duszpasterze nie mają działać mechanicznie. Nie tak dawno papież Franciszek, przemawiając do księży, jasno powiedział, że nie powinni być ani urzędnikami państwowymi, ani funkcjonariuszami od sacrum.

Czyli kim mają być?

Ojciec Święty używa określenia, że dobry pasterz idzie przed stadem, w środku stada i za stadem. Kapłan ma brać odpowiedzialność za powierzoną sobie owczarnię, a jednocześnie być tym, który idzie w środku. Nawiązuje relację z wiernymi i zna osobiście znaczną część wierzących. Papież mówi, że duszpasterz powinien mieć „nos”, wyczuć, co jest „zapachem owiec”. Zadawać sobie nieustannie pytanie: jakie zagadnienia, problemy nurtują ludzi w diecezji czy parafii? Franciszek mocno zwraca uwagę, że kazania nie powinny być abstrakcyjne, ale dotyczyć konkretu ludzkiego życia. Według Papieża dobra homilia to taka, która jest krótka oraz poruszająca serce.