Konkordat
28 lipca 1993 nastąpiło podpisanie Konkordatu między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską.
Wstępne prace nad przygotowaniem umowy (konwencji) między PRL a Stolicą Apostolską rozpoczęto w 1987 r. [więcej informacji o relacjach Stolica Apostolska – PRL na str. …] W okresie szybkich przemian w Polsce prace te zostały jednak przerwane. Jan Paweł II w liście do prymasa Glempa z kwietnia 1989 r. wyraził wolę, aby ostateczne zakończenie prac nad umową ze Stolicą Apostolską poprzedził przyjazd nuncjusza apostolskiego do Warszawy.
Abp Józef Kowalczyk 25 października 1991 r. przesłał Krzysztofowi Skubiszewskiemu, ministrowi spraw zagranicznych, projekt umowy w językach polskim i włoskim, zaznaczając, że czyni to z upoważnienia Stolicy Apostolskiej. Upadek rządu Tadeusza Mazowieckiego, a następnie krótkie okresy rządów Krzysztofa Bieleckiego i Jana Olszewskiego odwlekły prace nad tekstem Konkordatu. Do włączenia się strony państwowej w tę sprawę doszło po objęciu funkcji premiera przez Hannę Suchocką. 24 marca 1993 r. min. Skubiszewski zaproponował rozpoczęcie rozmów ze Stolicą Apostolską celem uzgodnienia ostatecznego tekstu układu. W tym celu załączył projekt proponowany przez stronę polską. Bezpośrednie negocjacje obu komisji trwały od 3 kwietnia do 29 czerwca 1993 r., a ich owocem był ostateczny tekst umowy między Polską a Stolicą Apostolską. 8 lipca tekst został zaaprobowany przez Jana Pawła II. Konkordat został uroczyście podpisany 28 lipca 1993 r. w Urzędzie Rady Ministrów. Sygnatariuszami byli abp Józef Kowalczyk ze strony Stolicy Apostolskiej i min. Krzysztof Skubiszewski w imieniu rządu polskiego.
Polski Konkordat jest jednym z najnowocześniejszych z obecnie istniejących, a jego naczelnymi zasadami są ochrona wolności religijnej i wzajemna autonomia państwa i Kościoła. Rozwiązania w nim przyjęte są zgodne z nauczaniem Soboru Watykańskiego II oraz ze standardami współczesnych państw demokratycznych.
Abp Kowalczyk brał udział w przygotowaniach i towarzyszył w pielgrzymkach do Polski Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II w latach: 1991, 1995, 1997, 1999 i 2002 oraz Benedyktowi XVI w 2006 r.
Bardzo ważnym i znamiennym w skutki wątkiem posługi każdego nuncjusza, w tym abp. Kowalczyka było prowadzenie tajnych konsultacji, które służą wyłonieniu kandydatów na biskupów. Ich owocem jest przygotowanie za każdym razem tzw. terno, które przekazywane jest Stolicy Apostolskiej. Większość pełniących dziś swój urząd polskich biskupów, została mianowana przez papieży Jana Pawła II i Benedykta XVI w ślad za konsultacją przeprowadzoną przez abp. Kowalczyka.
Nuncjatura otwartym domem
Nuncjusz Kowalczyk – pełniąc swą misję dyplomatyczną z ramienia Stolicy Apostolskiej – był też bardzo otwarty w utrzymywaniu bezpośrednich kontaktów z niemal wszystkimi liczącymi się środowiskami kościelnymi, kulturalnymi czy intelektualnymi w Polsce. Kierowana przezeń Nuncjatura przy Alei Szucha w Warszawie stała się gościnnym domem nie tylko dla członków Korpusu Dyplomatycznego, wobec którego nuncjusz pełni funkcję dziekana, ale i dla liczących się środowisk w Polsce. Charakterystyczny dla stylu posługi abp Kowalczyka jest fakt, że na publicznych spotkaniach w Nuncjaturze, chociażby z okazji rocznic pontyfikatu, zobaczyć można było polityków czy ludzi wszystkich opcji, bez wyróżniania kogokolwiek. Rolę nuncjusza zauważało się w budowaniu atmosfery jedności ponad wszelkimi podziałami. Było to chyba jedyne takie miejsce w wolnej Polsce.
Troska o rozwój życia zakonnego
Pełniąc funkcję nuncjusza abp Kowalczyk, jako swe dodatkowe zadanie abp Kowalczyk przyjął troskę o rozwój życia zakonnego i konsekrowanego w Polsce. Wizytował różnorodne zgromadzenia zakonne, służąc opieką i radą. W ciągu 20 lat pełnienia misji nuncjusza złożył 210 wizyt w zgromadzeniach męskich i ponad 120 wizyt w zgromadzeniach żeńskich.
Solidarny z potrzebującymi
Abp Kowalczyk wykazywał zawsze dużą aktywność w działalności dobroczynnej. Cały swój majątek przekazał Kościołowi na cele dobroczynne. Jego rodzinna posiadłość w Jadownikach Mokrych (woj. małopolskie) zamieniła się w ośrodek dla niepełnosprawnych dzieci. Zainicjował tam zbudowanie doskonale prosperującego Ośrodka Opiekuńczo-Rehabilitacyjnego dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, z którego korzysta ponad 80 osób, a kolejne 100 znalazło tu zatrudnienie. Wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę odbyło się w 1999 r. a otwarcie nastąpiło w 2003 r. Ośrodkowi towarzyszy specjalna Izba Pamięci dedykowana Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II.
Metropolita gnieźnieński i Prymas Polski
Abp Józef Kowalczyk został mianowany arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim Prymasem Polski 8 maja 2010 roku. Ingres do katedry gnieźnieńskiej odbył 26 czerwca 2010 roku. Jest 89. arcybiskupem metropolitą i 56. Prymasem Polski w dziejach archidiecezji i metropolii gnieźnieńskiej.
Rozpoczynając posługę arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego Prymas Kowalczyk nawiązał do długiej tradycji podtrzymywanej przez jego poprzedników i odwiedził Trzemeszno, gdzie według tradycji zostało złożone ciało św. Wojciecha przed jego pochówkiem w Gnieźnie. Noc poprzedzającą ingres spędzili tam także m.in. kard. August Hlond i kard. Stefan Wyszyński.
W ciągu trzech lat sprawowania urzędu arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego Prymasa Polski abp Kowalczyk pozostał wierny swojej wizji prymasostwa, o której mówił w 2010 roku dla KAI: „prymasostwo na tyle będzie miało znaczenie, na ile gnieźnieński biskup będzie skutecznym pasterzem, szafarzem słowa Bożego i sakramentów; na ile będzie dobrym biskupem diecezji, do której został posłany”. Abp Kowalczyk przykłada dużą wagę do spotkań z wiernymi i systematycznego odwiedzania parafii. Bierzmuje, wizytuje, uczestniczy w rocznicach i świętach poszczególnych parafii, spotyka się z księżmi i świeckimi. Chętnie przyjmuje także zaproszenia na uroczystości z udziałem dzieci i młodzieży. Gdy nie wyjeżdża, pracuje w Kurii Metropolitalnej w godzinach jej urzędowania.
Z inicjatywy abp. Kowalczyka rok 2011 ogłoszono w archidiecezji gnieźnieńskiej Rokiem kard. Stefana Wyszyńskiego i w sposób szczególny modlono się w intencji rychłej beatyfikacji Prymasa Tysiąclecia. Inicjatywą Prymasa Kowalczyka były również Katechezy katedralne głoszone w katedrze gnieźnieńskiej od 2011 roku oraz kwietniowe Koncerty prymasowskie. Prymas patronował również licznym przedsięwzięciom o charakterze charytatywnym, kulturalnym i sportowym organizowanym zarówno przez Kościół, jak i instytucje świeckie.
7 czerwca 2014 r. abp Kowalczyk przeszedł na zasłużoną emeryturę.
Wyróżnienia
W uznaniu swych zasług abp Kowalczyk otrzymał doktoraty honoris causa Akademii Rolniczej w Krakowie (1999, wygłosił wykład „Praca jako problem etyczny w świetle encykliki Jana Pawła II Laborem exercens”), Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (2000, wygłosił wykład „Dyplomacja Stolicy Apostolskiej w ewangelicznej posłudze Kościoła”), Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (2001, wygłosił wykład „Nowa konstytucja Państwa Watykańskiego”) i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (2004) oraz Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu (2011, wygłosił wykład „Dyplomacja papieska Jana Pawła II”).
Jest honorowym obywatelem Sandomierza (1992), Kwidzyna (1993), Chojnic (1994) oraz powiatu tarnowskiego (2009) i gminy Wietrzychowice (2001).
Odznaczony został Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski Polonia Restituta (2010); Wielkim Krzyżem Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2006), Wielkim Krzyżem Orderu Republiki Portugalskiej (2008), Krzyżem Pro Piis Meritis Suwerennego Rycerskiego Zakonu Szpitalników św. Jana Jerozolimskiego (Kawalerów Maltańskich) (2002), Wielkim Orderem św. Zygmunta Diecezji Płockiej (1999) oraz Medalem Milito pro Christo Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego (2009).
Laureat odznaki honorowej Bene Merito za działalność wzmacniającą pozycję Polski na arenie międzynarodowej, przyznaną przez Ministra Spraw Zagranicznych RP (2009), nagrody „Orli Laur”, przyznanej przez kapitułę konsulów honorowych w Polsce (2005) oraz godności Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej i statuetki „Złotego Hipolita” od Towarzystwa im. H. Cegielskiego (2006); tytułu honorowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II Deo et Patriae deditus (Bogu i Ojczyźnie oddany) (2010), Medalu Uniwersytetu Opolskiego (1994).
Został przyjęty do Konfraterni Zakonu św. Pawła Pustelnika (OO. Paulinów) na Jasnej Górze (2010).
Co? Gdzie? Kiedy?
