Wytyczne Episkopatu – procedury postępowania
Pierwsze – wówczas tajne - wytyczne określające sposób postępowania w przypadkach wykorzystywania seksualnego małoletnich polscy biskupi przyjęli w 2009 r. Zostały one później przepracowane, zgodnie z okólnikiem Kongregacji Nauki Wiary Stolicy Apostolskiej z 2011 r. Obecnie obowiązujące w Polsce „Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia” zostały uchwalone przez Episkopat w 2014 r. i opublikowane po zaakceptowaniu przez Stolicę Apostolską.
Wewnątrzkościelne procedury wobec podejrzanych
Kiedy biskup (w przypadku księdza diecezjalnego) bądź przełożony zakonny (w przypadku zakonnika), otrzyma „przynajmniej prawdopodobną wiadomość” o popełnieniu przez duchownego takiego czynu, jest zobowiązany do wszczęcia wstępnego dochodzenia kanonicznego. Powinien też poinformować Stolicę Apostolską, a konkretnie Kongregację Nauki Wiary, aby sprawie nadano bieg.
Warto podkreślić, że w czerwcu 2017 r. Wytyczne Episkopatu zostały dostosowane do zmian w polskim Kodeksie karnym, nakładającym obowiązek zgłaszania każdego przypadku takiego przestępstwa do państwowych organów ścigania.
W stosunku do podejrzanego duchownego przełożony kościelny ma obowiązek „odsunięcia go od obowiązków wynikających z powierzonych urzędów, posług lub zadań celem uniemożliwienia ewentualnej kontynuacji przestępstwa oraz zapewnienia odpowiedniej opieki psychologiczno-terapeutycznej”.
Po zakończeniu wstępnego dochodzenia kanonicznego, w którego wyniku stwierdzono wiarygodność zgłoszenia, przełożony kościelny przekazuje sprawę do Kongregacji Nauki Wiary. Dalsze postępowanie toczy się pod kontrolą Stolicy Apostolskiej, aby zapewnić jego skuteczność i uniknąć tuszowania. Ustanawiany jest kościelny trybunał, który orzeka o rodzaju i wysokości kary.
Jeśli chodzi o kary kanoniczne, to najpoważniejszą z nich jest wydalenie ze stanu duchownego. Może to być kara zawieszenia w posłudze kapłańskiej na określony okres, ograniczenia posługi, zakazu kontaktów z dziećmi i młodzieżą, itp.
Karanie wyższych przełożonych kościelnych
W czerwcu 2016 r. Franciszek w motu proprio „Come una madre amorevole”, przewidział karanie biskupów i przełożonych zakonnych w sytuacjach, kiedy udowodni się im ukrywanie sprawców, a szczegółowe procedury zostały zdefiniowane w Motu Proprio „Vos estis lux mundi”, obowiązującym od 1 czerwca br.
Choć ta sfera należy do Stolicy Apostolskiej, zgodnie z bezpośrednim zwierzchnictwem papieża nad biskupami, to nowością motu proprio jest dodanie prawnych regulacji dotyczących biskupów. Dotychczas biskup diecezjalny podejmował działania odnośnie do księdza podejrzanego o przestępstwo. Musiał on zawiadomić Kongregację Nauki Wiary, a ta przekazywała mu instrukcje dotyczące dalszego postępowania z danym duchownym. Teraz arcybiskup metropolita będzie musiał w taki sam sposób postępować w przypadku oskarżenia biskupa z diecezji wchodzących w skład jego metropolii. A jeśli oskarżonym będzie metropolita, to obowiązek wszczęcia postępowania spoczywa na najstarszym stażem biskupie jednej z diecezji sufraganalnych.
Pomoc ofiarom jako priorytet
Priorytet pomocy ofiarom był dominującym wątkiem szczytu poświęconego wykorzystywaniu seksualnemu małoletnich w Kościele, jaki odbył się w lutym br. w Rzymie. Aspekt ten odzwierciedlony został również w Wytycznych polskiego episkopatu. Szczegóły zawiera aneks nr 1, który stwierdza, że „troska o ofiary nadużyć seksualnych to podstawowy akt sprawiedliwości ze strony wspólnoty Kościoła, odczuwającej ból i wstyd z powodu krzywdy wyrządzonej dzieciom i młodzieży”.
Przełożeni kościelni (biskupi lub przełożeni prowincji zakonnych) w związku z uzyskaniem informacji o przypadku wykorzystania seksualnego małoletniego mają obowiązek udzielenia pomocy duchowej i psychologicznej ofierze, a w razie potrzeby także konsultacji prawnej oraz zapewnienia jej poczucia bezpieczeństwa.
Pomoc duchowa i psychologiczna powinna objąć także osoby z najbliższego otoczenia ofiary, w szczególności członków jej rodziny. Proponując pomoc psychologiczną, przełożony kościelny może korzystać ze specjalistów także spoza struktur związanych z Kościołem katolickim oraz powinien pokryć koszty.
W debacie publicznej poruszana jest często sprawa odszkodowań dla ofiar. Kościół w tej sferze postępuje - zgodnie z polskim prawem - które obowiązek wypłaty odszkodowania nakłada sprawców. Szanuje też wyroki świeckich sądów w przypadkach wykładni odbiegającej od tej zasady. Przykładem było zasądzenie miliona zł. odszkodowania jednej z ofiar, które ma wypłacić zgromadzenie księży chrystusowców.
Co? Gdzie? Kiedy?
