19 marca
wtorek
Józefa, Bogdana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Po co kary w kościele?

Ocena: 0
2802

Kara kanoniczna ma sens duszpasterski, ponieważ jej celem jest wyłącznie zachowanie integralności ducha i moralności całego Kościoła oraz dobra samego winowajcy.

Fot. BP KEP

Kościół, ustanowiony przez Chrystusa Pana, jest wspólnotą wiary, w której i przez którą wszyscy i poszczególni ludzie mają osiągnąć własne uświęcenie i dostąpić zbawienia (Konstytucja Lumen gentium, nr 8). Jednocześnie, jako instytucja hierarchicznie uporządkowana, jest „wyposażony we władzę, której zadaniem jest kierowanie ludźmi do osiągnięcia celu nadprzyrodzonego”, jakim jest zbawienie dusz ludzkich. Zasada ta, zawarta w kanonie 1752 § 2 Kodeksu prawa kanonicznego, wskazuje na konieczność istnienia w Kościele systemu prawnego, pewnego katalogu norm mających charakter zbawczy i duszpasterski, który zapewniałby realizację celu nadprzyrodzonego, w tym regulacji określających konsekwencje nieprzestrzegania porządku prawnego przez członków wspólnoty kościelnej, a więc prawa karnego. Możemy zatem powiedzieć, że Kościół z woli Chrystusa został wyposażony we władzę karania i od początku swojego istnienia z niej korzystał. Jest ona wrodzona i własna, co oznacza, że nie została Kościołowi udzielona przez jakąkolwiek władzę ludzką (zob. kanon 1311 KPK).


 

Początki i dawne prawo

Podstawy władzy karania i cele, którym powinny służyć kary kanoniczne, widoczne są w licznych fragmentach Nowego Testamentu. Chrystus udzielił św. Piotrowi władzy kluczy, a wszystkim Apostołom władzy związywania i rozwiązywania oraz odpuszczania grzechów (por. Mt 16,18-19; Mt 18,18; J 20,22-23). Sam Chrystus naucza o upomnieniu braterskim (por. Mt 18,15-17), a św. Paweł akcentuje karę wykluczenia ze wspólnoty, której celem jest ochrona tej wspólnoty przed zgorszeniem (1Kor 5,1-8). Podstawowym celem kary wykluczenia ze wspólnoty, będącej protoplastą kary ekskomuniki, była ochrona wspólnoty przed zgorszeniem wywoływanym przez osobę łamiącą ustalone zasady. Kara ta miała chronić członków wspólnoty przed zgorszeniem, ale też uniemożliwiała sprawcy dalsze rozpowszechnianie jego błędnych postaw czy nauki. Z drugiej strony stanowiła nacisk na sprawcę, by uznał swoje błędy i nawrócił się. Dzięki takim rozwiązaniom karnym Kościół mógł realizować swoją główną misję troski o zbawienie wiernych.

Dość częste ukazywanie się przepisów karnych w zbiorach prawa kanonicznego, soborów i synodów lokalnych pierwszych wieków chrześcijaństwa wskazuje, że doceniano ich rolę w dyscyplinowaniu wiernych, utrzymywaniu karności wśród duchowieństwa i prowadzeniu wiernych do zbawienia. Także późniejsze księgi pokutne ze swoją kazuistyką i wymierzaniem kar i pokut, rozpowszechnione szczególnie w Irlandii, Anglii i Galii, służyły tym samym celom. Na przełomie XI/XII w. rozpowszechniło się w Kościele przekonanie, że głównym celem kary jest naprawienie naruszonej sprawiedliwości, co znalazło odzwierciedlenie w zbiorach prawa kanonicznego, a także w dekrecie papieża Innocentego III Novit ille z 1204 r., który podawał definicję przestępstwa kościelnego oraz określał kary kościelne (ekskomunikę, interdykt i suspensę) jako cenzury, czyli kary poprawcze. W okresie późniejszym w doktrynie kanonicznego prawa karnego uważano, że kary kościelne mają cele zarówno odwetowe, jak i poprawczo-prewencyjne, umożliwiające realizację ostatecznego celu kary, jakim jest zachowanie i ochrona porządku w Kościele.

Kodeks prawa kanonicznego z 1917 r. wypracował i określił kościelną teorię kary i jej funkcji. Kanon 2215 stwierdzał, że kara kościelna polega na pozbawieniu sprawcy przestępstwa jakiegoś dobra, w celu poprawy sprawcy i ukarania przestępstwa, co jest dokonywane przez prawowitą władzę. Przestępstwem było zaś zewnętrzne, moralnie poczytalne przekroczenie ustawy, zawierającej sankcję kanoniczną przynajmniej nieokreśloną (kan. 2195 § 1 KPK z 1917 r.). Kodeks dzielił kary kościelne na poprawcze, czyli cenzury (ekskomunika, interdykt i suspensa), odwetowe oraz pokuty i środki karne zaradcze (kan. 2216 KPK z 1917 r.). Kary przewidziane w dawnym Kodeksie realizowały zarówno cel poprawczy, jak i odwetowy, a także służyły ochronie porządku publicznego w Kościele, który został naruszony przez przestępstwo i który kara ma naprawić.


 

Obowiązujące normy

Reforma przepisów prawa kanonicznego zapowiedziana na Soborze Watykańskim II została zwieńczona promulgacją Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r. Już w trakcie prac nad reformą Kodeksu wskazano m.in., że kara kanoniczna ma sens duszpasterski, ponieważ jej celem jest wyłącznie zachowanie integralności ducha i moralności całego Kościoła oraz dobra samego winowajcy. Dlatego właśnie sprawujący władzę wykonawczą winni korzystać z niej tylko wtedy, kiedy jest ona konieczna do obrony porządku prawnego w Kościele.

W obecnie obowiązującym Kodeksie brak jest definicji kary czy też definicji przestępstwa, stąd w doktrynie dość rozpowszechniony jest pogląd, iż terminy „kara kościelna” i „przestępstwo” należy rozumieć analogicznie, jak było to na gruncie dawnego Kodeksu. Zatem w kanonicznym prawie karnym kara polega na pozbawieniu sprawcy przestępstwa jakiegoś dobra (duchowego lub materialnego) w celu poprawy sprawcy i ukarania przestępstwa, co jest dokonywane przez prawowitą władzę. Przestępstwem zaś jest zewnętrzne, moralnie poczytalne przekroczenie ustawy lub nakazu karnego, które zawierają sankcję kanoniczną, przynajmniej nieokreśloną. Obowiązuje też dawny podział kar na kary poprawcze, czyli cenzury, i kary ekspiacyjne (kan. 1312 § 1). Oddzielnie wymienione są pokuty i środki zaradcze (kan. 1312 § 3), przy czym te ostatnie mają być stosowane raczej do zapobieżenia przestępstwom, stąd też nie są traktowane jako kary w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Prawodawca kościelny wskazuje też, jaki jest cel kar ustanowionych w Kościele. Jest nim lepsze zachowanie dyscypliny kościelnej (por. kan. 1317 KPK), a także naprawienie zgorszenia i wyrównanie naruszonej sprawiedliwości oraz doprowadzenie winnego do poprawy (por. kan. 1341 KPK). Kara kościelna ma więc realizować jednocześnie cele wspólnotowe i indywidualne, ma służyć całej wspólnocie kościelnej, której zostało wyrządzone zło, ale też dobru jednostki, która dokonała przestępstwa, a która ma szansę poprawy i powrócenia do pełnej łączności ze wspólnotą. Należy przy tym pamiętać, że ostatecznym celem prawa kanonicznego, w tym prawa karnego, jest zawsze zbawienie dusz ludzkich, w tym także poprawa przestępcy i jego zbawienie (por. kan. 1752 § 2).

Wszczęcie postępowania karnego sądowego bądź administracyjnego i nałożenie kary jest rozwiązaniem ostatecznym, jeżeli inne środki nie mogą odnieść skutku w postaci poprawy sprawcy. Zgodnie z tym kary są ustanawiane i wymierzane, o ile rzeczywiście konieczne są do lepszego zachowania dyscypliny kościelnej, a wymierzający je ordynariusz w toku stosowania władzy karania winien „być pasterzem, a nie prześladowcą”. Stąd nie mówimy obecnie o karach odwetowych, ale o karach ekspiacyjnych (kan. 1336 KPK), gdzie ukarany przestępca ma możliwość zadośćuczynienia (odpokutowania) za swój czyn i w ten sposób odkupienia swojej kryminalnej przeszłości i poprawy. Jednocześnie ustanowione są kary poprawcze, czyli cenzury: ekskomunika, interdykt i suspensa (nakładana tylko na duchownych). Ich celem jest poprawa sprawcy przestępstwa, a czas ich obowiązywania jest uzależniony od osiągnięcia celu w postaci poprawy sprawcy. Cel ten osiągany jest wtedy, gdy w świadomości sprawcy nastąpił pewien proces psychiczno-moralny, polegający na wewnętrznym nawróceniu i przezwyciężeniu patologicznego stanu, w którym znalazł się on popełniając przestępstwo (por. kan. 1347 KPK).

Nadmienić należy, że prawodawca kościelny przewiduje szczególne przypadki zwalniania z kar poprawczych ekskomuniki i interdyktu przez spowiednika w zakresie wewnętrznym sakramentalnym, jeżeli penitentowi trudno jest pozostawać w grzechu ciężkim bez możliwości przystąpienia do sakramentu pokuty (kan. 1357), jak również z jakichkolwiek cenzur w przypadku niebezpieczeństwa śmierci (kan. 976). Możliwe jest także czasowe zawieszenie skutków kary, jeżeli sprawca znajduje się w niebezpieczeństwie śmierci, ewentualnie w niebezpieczeństwie zgorszenia lub zniesławienia (kan. 1352). Istnieje również możliwość czasowego zawieszenia skutków kary kanonicznej, gdy jest to konieczne dla zaradzenia potrzebom wiernych znajdujących się w niebezpieczeństwie śmierci (kan. 1335, kan. 1338 § 3). Ponadto KPK 1983 przewiduje możliwość odłożenia wymierzenia kary, odstąpienia od jej wymierzenia, nadzwyczajnego złagodzenia kary i warunkowego zawieszenia wykonania kar ekspiacyjnych (kan. 1344). Instytucje te mogą być stosowane w sytuacji, gdy najogólniej mówiąc, wymierzenie kary byłoby większym złem, niż jej brak, kara bowiem nie osiągnie zamierzonego celu. Wszystkie te rozwiązania prawne wskazują na fakt, iż w systemie kanonicznego prawa karnego kara ma funkcje służebne i nigdy nie jest traktowana jako cel sam w sobie, lecz jako środek do zapewnienia przestrzegania dyscypliny kościelnej.


 

Władza i dyscyplina

Z powyższych rozważań wynika, że władza karania w Kościele katolickim jest ściśle związana z władzą rządzenia Ludem Bożym, a nakładanie kar jest tylko jednym ze środków duszpasterskich, jakie służą do zapewnienia dyscypliny wśród wiernych.

Wskazane kary poprawcze i ekspiacyjne w nieco odmienny sposób realizują cele kar kanonicznych stosowanych w Kościele. Obydwa rodzaje kar kanonicznych, jak i środki zaradcze oraz pokuty służą temu samemu potrójnemu celowi, jakim jest doprowadzenie sprawcy do poprawy, naprawienie naruszonej sprawiedliwości i usunięcie zgorszenia. Tym samym pozwalają realizować cel nadprzyrodzony Kościoła, którym jest zbawienie dusz ludzkich. W ten sposób wspólnota kościelna jest chroniona przed kolejnymi naruszeniami prawa, a przepisy prawa karnego pełnią funkcję edukacyjną i duszpasterską, czyli kompetentne organy Kościoła mają możliwość tłumaczenia nauki Kościoła w kwestiach związanych z danym przestępstwem, które jest jednocześnie grzechem.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 19 marca

Wtorek - V Tydzień Wielkiego Postu
Szczęśliwi, którzy mieszkają w domu Twoim, Panie,
nieustannie wielbiąc Ciebie.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): Mt 1,16.18-21.24a
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

Nowenna do św. Rafki

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter