Mitra i korona

Niezwykły ślad nawiązujący do postaci św. Wojciecha to słynne Drzwi Gnieźnieńskie, znajdujące się w bazylice. W tym roku są one Drzwiami Świętymi. Powstałe około 1175 r., stanowią jeden z najstarszych zabytków sztuki romańskiej w Europie. Dwa skrzydła w 18 scenach obrazują żywot św. Wojciecha, czytany od dołu skrzydła lewego ku górze i dalej od góry skrzydła prawego ku dołowi. Symbolizują wędrówkę człowieka od narodzin ku śmierci. Pierwsze dziewięć scen opowiada o życiu św. Wojciecha przed przybyciem do Polski: o jego narodzinach, edukacji, młodości i posłudze biskupiej. Kolejne dziewięć – o misyjnej wyprawie do kraju Prusów, męczeńskiej śmierci i pochówku w Gnieźnie.

 

Gnieźnieńskie skarby

Nie sposób wymienić wszystkie unikaty znajdujące się w bazylice i Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej oraz w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Można by nimi obdzielić kilka muzeów. Są tu pierścienie biskupie, obrazy, rzeźby, szaty liturgiczne. Fundowane były z okazji ważnych wydarzeń lub okazyjnie przez znaczne osobistości odwiedzające w przeszłości gnieźnieńską katedrę. Jednymi z najcenniejszych są dwa kielichy księżnej Dąbrówki. Pierwszy z nich powstał ok. 1170 r., a więc prawie 200 lat po śmierci żony Mieszka I. Zdobią go sceny nawiązujące do Eucharystii, zbawienia, ofiary krzyżowej, roli Maryi oraz chrztu. Znajduje się on na wystawie w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej, poświęconej obchodom milenijnym chrztu Polski w 1966 r. Ekspozycję można oglądać do końca 2016 r. Kielich mszalny Królewski, zwany II Kielichem Dąbrówki, srebrny, częściowo złocony, pochodzi z ok. 1180 r. Na stopie naczynia znajdują się sceny biblijne z udziałem Samuela i Dawida oraz proroka Eliasza.

Gnieźnieńskie rękopisy oraz liczne starodruki, księgi liturgiczne, kodeksy, mszały, ewangeliarze, wszelkie świadectwa pisane są do dziś przechowywane w archiwum, niedostępnym dla zwiedzających. Niektóre prezentowane są na ekspozycjach w miejscowym muzeum. W ramach wystawy poświęconej obchodom milenijnym chrztu Polski w 1966 r. można zobaczyć Ewangeliarz Karoliński, pochodzący z czasów sprzed chrztu Polski, z przełomu VIII i IX w., który jest prawdopodobnie najstarszą zachowaną księgą w Polsce. Za najcenniejszy zabytek piśmiennictwa w zasobach archiwum uznaje się tzw. Złoty Kodeks Gnieźnieński – Codex aureus Gnesnensis – z XI w. Mógł on być darem koronacyjnym Bolesława Szczodrego dla katedry w Gnieźnie. Ceremonia jego koronacji odbyła się w 1076 r. Unikat można obejrzeć na ekspozycji stałej w Muzeum Archidiecezji.

Gniezno wciąż jeszcze odkrywa skarby minionych wieków. – W ubiegłym roku w dawnym pomieszczeniu archiwum diecezjalnego odnaleziono ponad 2 tys. szesnastowiecznych dokumentów konsystorza generalnego gnieźnieńskiego, czyli miejscowego sądu kościelnego. Zbiór jest o tyle ciekawy, że nigdzie w Europie podobny się nie zachował – ze względu na ich charakter. Są to bowiem dokumenty obiegowe, nieprzeznaczone do wieczystego przechowywania. To bardzo ciekawe źródło historyczne, ponieważ w rozprawach sądowych odbija się życie ówczesnej społeczności. Warto by znaleźć środki na opracowanie i konserwację dokumentów – mówi ks. dr Michał Sołomieniuk, dyrektor Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie.

Wyprawa do Gniezna jest jak powrót do źródła, powrót do korzeni chrześcijaństwa i do naszej tożsamości.

---

W Gnieźnie warto zobaczyć:

Panoramę z tarasu widokowego bazyliki

Kościół św. Jerzego – nieopodal bazyliki

Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego (franciszkański) – tu relikwie bł. Jolanty, siostry św. Kingi

Kościół Świętej Trójcy (farny) – barokowy, w którego pobliżu znajdują się fragmenty muru obronnego

Muzeum Początków Państwa Polskiego – do 25 października wystawa „Chrzest – św. Wojciech – Polska”, wt.-niedz., kwiecień-wrzesień w godz. 9-18, październik-marzec w godz. 9-17. W niedz. wstęp wolny

Sąd rejonowy z 1870 r. – miejsce procesu uczestników strajku szkolnego we Wrześni (wzniesiony na miejscu zburzonego decyzją władz zaborczych klasztoru klarysek)

Irena Świerdzewska fot. Irena Świerdzewska, ks. Henryk Zieliński/Idziemy Idziemy nr 33 (567), 14 sierpnia 2016 r.