Jezus nad Jordanem

BETANIA, PO DRUGIEJ STRONIE JORDANU

Ewangelie zgodnie utrzymują, że Jan Chrzciciel działał nad Jordanem. Rzeka, która w prostej linii liczy około 250 km długości, bierze początek u stóp góry Hermon na granicy Izraela, Libanu i Syrii, po czym przepływa przez Jezioro Galilejskie i wzdłuż aktualnej granicy izraelsko-jordańskiej płynie do Morza Martwego. Ewangelia wg św. Jana zawiera informację, że działalność Jana miała miejsce „w Betanii, po drugiej stronie Jordanu” (J 1,28). Takie doprecyzowanie było niezbędne, gdyż w bliskim sąsiedztwie Jerozolimy, ok. 25 km na zachód od Jordanu, znajduje się druga miejscowość o tej samej nazwie, czyli Betania znana jako miejsce wskrzeszenia Łazarza (J 11,1-44).

Po utworzeniu w maju 1948 r. państwa Izrael i wytyczeniu granicy z Jordanią terytorium wokół rzeki Jordan i Morza Martwego wchodziło w skład Jordanii. Miejsce działalności Jana Chrzciciela i chrztu Jezusa, po arabsku Kasser al-Jahud, czyli „Zamek Żydów”, było usytuowane na wschodnim brzegu Jordanu, kilka kilometrów od ujścia rzeki do Morza Martwego. Tzw. wojna sześciodniowa w czerwcu 1967 r. radykalnie zmieniła sytuację polityczną w tym regionie. Izraelczycy zajęli obszar należący do Jordanii na zachód od Jordanu i Morza Martwego, wraz z Betlejem i wschodnią Jerozolimą. Przez wiele lat miejsce, które po stronie izraelskiej nosi nazwę Qasr el-Yahud, było całkowicie niedostępne, znalazło się bowiem na nowej granicy państwa. Teren wokół niego został starannie zaminowany i był pilnie strzeżony przez wojsko. Z perspektywy żydowskiej ważne są też inne skojarzenia. Rabini twierdzą, że w czasach Jozuego w tej okolicy Izraelici „suchą nogą” przekroczyli rzekę Jordan (Joz 3,14-17), prorok Eliasz zaś stamtąd wstąpił do nieba (2Krl 2,1-13).

W połowie lat 80. XX w. armia izraelska otworzyła do rzeki wąski korytarz prowadzący przez pola minowe. Dzięki niemu, pod warunkiem uzyskania wcześniejszej zgody i pod eskortą żołnierzy, możliwy się stał przejazd nad Jordan zorganizowanych grup pielgrzymkowych. Tworzyli je niemal wyłącznie pielgrzymi prawosławni, zwłaszcza w styczniu, w okresie uroczystych obchodów Ś0więta Chrztu Pańskiego. Także po stronie jordańskiej Kasser al-Jahud długo pozostawało niedostępne. Zmiana nastąpiła po 1994 r., gdy Izrael i Jordania zawarły traktat pokojowy i rozpoczęto oczyszczanie terenu. Wskutek wieloletniej nieobecności pielgrzymów nie było jasne, gdzie chrześcijanie czcili miejsce działalności Jana Chrzciciela. Niejasności i kontrowersje zostały przezwyciężone podczas uroczystych obchodów Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 i pielgrzymki Jana Pawła II do Jordanii. Od 2011 r. również od strony izraelskiej dostęp do tego miejsca stawał się coraz swobodniejszy, obecnie zaś pielgrzymi i turyści mogą korzystać z takich udogodnień jak sklep, kawiarnia i toalety pozostające w gestii izraelskiego Zarządu Ochrony Przyrody i Parków Narodowych, mogą też zejść w wytyczonym miejscu do rzeki i się w niej zanurzyć. Pielgrzymi chronią się przed upałem, jaki panuje tam przez większość roku, pod trzcinowym zadaszeniem, który okala stale kwitnąca bugenwilla. Pobyt trzeba zakończyć i wrócić przed zmierzchem, bo później posterunek kontrolowany przez wojsko, usytuowany ok. 3 km od Jordanu, zostaje zamknięty. Liczne tablice ostrzegają przed zbaczaniem z wytyczonego szlaku. Po stronie jordańskiej miejsce jest mniej zagospodarowane, ale i tam z myślą o turystach i pielgrzymach zbudowano zadaszony pomost, z którego nie wolno schodzić do rzeki. Nad przestrzeganiem zakazu przekraczania granicy czuwają żołnierze z obu stron.

W POBLIŻU BRODU

Jordan w tym miejscu jest płytszy i dawniej wiódł tędy, przez bród, ważny szlak handlowy. Zielone zarośla, krzewy i wysokie trawy kontrastują z ciemną barwą zamulonej i leniwie płynącej wody. W porze suchej szerokość rzeki sięga zaledwie 4-5 m, natomiast w porze deszczowej, gdy nurt staje się gwałtowny, jest kilkakrotnie większa. Zdaniem hydrologów, w starożytności, kiedy klimat Palestyny był chłodniejszy, nieopodal znajdowało się mniejsze źródło, które wpadało do Jordanu. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że Jan chrzcił właśnie tam. Archeolodzy zidentyfikowali i oczyścili ruiny wczesnochrześcijańskiej świątyni pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. W pobliżu, po obu stronach Jordanu, istniało kilka klasztorów, które niegdyś tętniły życiem, a dzisiaj powoli wracają do życia. Z daleka rzuca się w oczy pozłacana kopuła prawosławnej cerkwi wzniesionej po stronie jordańskiej, na horyzoncie widać też inne budowle sakralne. Od kilku lat na miejsce chrztu Jezusa po stronie izraelskiej odbywa się doroczna peregrynacja katolicka pod przewodnictwem Kustosza Ziemi Świętej. W celebracji nad Jordanem uczestniczą wierni z Jerozolimy i Jerycha oraz Nazaretu, Kany i innych regionów, a także członkowie zgromadzeń zakonnych i kapłani posługujący w Ziemi Świętej. Dorośli odnawiają przyrzeczenia chrzcielne, a niemowlęta i dzieci przyjmują sakrament chrztu.

Znamienne, że od czasu, gdy stało się to możliwe, miejsce działalności Jana Chrzciciela odwiedzili, od strony jordańskiej, wszyscy kolejni papieże. Jan Paweł II dotarł tam 21 marca 2000 r., a przewodnicząc nabożeństwu Słowa Bożego, poświęcił wodę z rzeki i pokropił nią zebranych. Benedykt XVI pielgrzymował do Betanii Zajordańskiej 10 maja 2009r. i poświęcił kamienie węgielne pod kościół obrządku łacińskiego i melchickiego. Franciszek w tym miejscu spotkał się 24 maja 2014 r. z uchodźcami oraz chorymi dziećmi i niepełnosprawnymi.