Jan Paweł II promotorem miłosierdzia

Jednym z priorytetów w społecznym nauczaniu Jana Pawła II stało się wezwanie do praktykowania miłości w życiu społecznym. Miłosierdzie traktowane jest jako esencja chrześcijańskiej obecności w świecie. To właśnie ono zostaje włączone w kościelną katechezę, co powoduje, że jego znaczenie zostaje pogłębione i staje się jednym z głównych przesłań nauczania. Przesłanie to zobowiązuje każdego do przyjęcia miłosierdzia jako programu życia.

LITOŚĆ, WSPÓŁCZUCIE CZY MIŁOSIERDZIE?

Jeśli miłosierdzie ma być papieskim programem życia, to już na wstępie warto uporządkować zawartość gatunkową samego słowa. Otóż miłosierdzie mylone jest często z litością i współczuciem. Z tej racji ks. Józef Tischner zauważył, że niewątpliwie litość związana jest z wrażliwością na określony brak, na określone cierpienie i na określoną ludzką biedę. Stanowi ważne przeżycie, będące uczuciowym wstrząsem, wyciskającym nie tylko łzy, ale pobudzającym do konkretnej pomocy. Jest efektem poruszenia widokiem nędzy. Jeżeli litość przybierze postać skonkretyzowanej pomocy, to angażuje się wyraźnie i najkrótszą drogą zmierza do usunięcia lub złagodzenia bólu, cierpienia i biedy. Może nie rozumieć, ale pragnie pomóc. Z drugiej jednak strony litość – będąca uczuciem przejściowym i przemijającym – „trwa mniej więcej tak długo, jak długo trwa widok ludzkiej biedy. Uciekając od widoku, uciekamy od litości”. Współczucie może dotyczyć spraw radosnych w życiu człowieka. Miłosierdzie natomiast wyzwala w człowieku poczucie godności. Według Jana Pawła II samo pojęcie „miłosierdzie” oznacza miłość, która zaprasza do ufności, podnosi i dźwiga z upadku. Oznacza taką postawę, która pozwala zrozumieć, że „miłość staje się miłosierdziem wówczas, gdy wypada jej przekroczyć ścisłą miarę sprawiedliwości, ścisłą, a czasem nazbyt wąską”.

MIŁOSIERDZIE MIŁOŚCIĄ ŁASKAWĄ

Miłosierdzie jest odmianą miłości. Przez nią miłujący kieruje się w stronę ludzkiej nędzy i biedy, kieruje się ku tym, którzy miłosierdzia są godni. Jan Paweł II w encyklice „O Bożym miłosierdziu” – powołując się na przypowieść o synu marnotrawnym – stwierdził, że „w swoim właściwym i pełnym kształcie miłosierdzie objawia się jako dowartościowywanie, jako podnoszenie w górę, jako wydobywanie dobra spod wszelkich nawarstwień zła, które jest w świecie i w człowieku”. Dzieje się tak dlatego, iż osoba czyniąca miłosierdzie wierzy, że wszystko jest jeszcze do uratowania, że nie wszystko zostało stracone, że można jeszcze zawrócić. Oznacza to, że miłosierdzie – jak dopowiedział ks. Tischner – jest bólem, ale bólem nadziei. Z tej racji miłosierdzie nazywane jest łaskawą miłością, która zdolna jest przywrócić człowieka samemu człowiekowi. Głównymi wyznacznikami przywracania człowieka człowiekowi stają się w nauczaniu papieskim praktykowanie caritas i przebaczenie.

Odmianą miłości miłosiernej jest caritas. Zagadnienie to rozwija Benedykt XVI, podkreślając, że nie ma takiego sprawiedliwego porządku ekonomicznego i społecznego, który sprawiłby, aby miłość przestała być konieczna. Taki stan rzeczy powoduje, że należy dostrzegać i wspierać inicjatywy podejmowane przez różnorakie siły społeczne, które łączą w sobie spontaniczność i „bliskość z ludźmi potrzebującymi”. Chociaż państwo jest zobowiązane do sprawiedliwego podziału dóbr, to jednak wspólnota kościelna nie może się zwolnić od czynienia caritas, gdyż człowiek zawsze będzie pragnął ducha autentycznej społecznej miłości.