Fenomen polskiego pielgrzymowania

Ogromna większość sanktuariów w naszym kraju – 80 proc. – związana jest z kultem maryjnym. Jest ich 430, z tego ponad 200 posiada koronowane wizerunki Matki Bożej. Na drugim miejscu są sanktuaria związane z kultem pasyjnym, w tym liczne kalwarie. W ostatnich latach znaczenia nabierają ośrodki kultu Bożego Miłosierdzia, z krakowskimi Łagiewnikami na czele. Wiele innych sanktuariów związanych jest z działalnością świętych czy pustelników.

Mapa sanktuariów w Polsce nie jest jednolita. Mamy kilka obszarów, gdzie występuje wyraźna ich koncentracja: w Karpatach jest ponad 130 sanktuariów i miejsc pielgrzymkowych, a więc blisko 15 proc. takich ośrodków w Polsce, z których ponad 30 posiada koronowane wizerunki Matki Bożej – ponad 20 proc. tych wizerunków w kraju. Główną rolę odgrywają: Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Pacławska, Tuchów, Ludźmierz. Tak znaczne nagromadzenie miejsc kultu religijnego wyróżnia Karpaty spośród innych obszarów górskich – zarówno Polski, jak i świata chrześcijańskiego.

Drugim regionem o dość dużym zagęszczeniu sanktuariów jest Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, gdzie znajduje się ponad 40 ośrodków pielgrzymkowych, czyli 8 proc. ogółu w Polsce, z tego blisko 15 z koronowanymi wizerunkami Maryi – 9 proc. ogółu.

Co siódmy pielgrzymuje

Fenomenem jest, że pielgrzymują wszystkie pokolenia oraz grupy społeczne i zawodowe (…) – w sumie ok. 15 proc. Polaków. Polscy pielgrzymi stanowią 20 proc. chrześcijan pielgrzymujących w Europie i 5 proc. pątników na świecie. Pielgrzymki przestały być tradycyjnym i charakterystycznym elementem religijności ludowej. Do udziału w nich przyznaje się 20 proc. osób z wykształceniem podstawowym, 17 proc. z zawodowym, 20 proc. ze średnim oraz 18 proc. z wykształceniem wyższym. (…) Młodzież stanowi obecnie niemal 50 proc. uczestników pielgrzymek, a zdecydowaną większość w pielgrzymkach w pieszych.

Innym fenomenem polskiej religijności jest fakt, że liczba osób pielgrzymujących generalnie nie zmniejszyła się w dwudziestoleciu 1991-2011. Mimo że praktyki niedzielne w tym okresie spadły o mniej więcej 10 proc., nie zmniejsza to zainteresowania pielgrzymowaniem, będącym praktyką bardziej odświętną, a nierzadko łączonym z turystyką. (…) Zmieniła się natomiast nieco geografia miejsc pielgrzymowania oraz sposób pielgrzymowania. Mniejszy procent pielgrzymuje pieszo, a znacznie więcej osób przyjeżdża do sanktuariów samochodem lub autokarem. Mnożą się też nowe sposoby pielgrzymowania: biegiem, na rolkach czy rowerem.

Jeśli chodzi o pielgrzymki piesze, zawsze pierwsze miejsce zajmuje Jasna Góra. O ile w 2002 r. do sanktuarium Czarnej Madonny przyszło 211 pielgrzymek pieszych, w których uczestniczyło 172 tys. osób, to w roku ubiegłym samych pielgrzymek było nieco więcej – 260, ale przybyło w nich 133 tys. osób. Oznacza to spadek o jedną czwartą.

Najpopularniejsze

Wśród polskich sanktuariów są takie znane na świecie „giganty”, jak Częstochowa (będąca trzecim, po Lourdes i Fatimie, pod względem frekwencji odwiedzin sanktuarium maryjnym w Europie; w 2013 r. nawiedziło je 3,5 mln pielgrzymów, z czego w pieszych pielgrzymkach przybyło 133 tys. 287 osób), ale też dziesiątki i setki mniejszych, o znaczeniu regionalnym. (…)

Najbardziej umiędzynarodowionym miejscem kultu w Polsce jest sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Łagiewnikach (…). Pełni ono rolę światowego centrum kultu Bożego Miłosierdzia. (…) Jeszcze 30 lat temu znajdujący się w Łagiewnikach niewielki klasztor Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia i grób s. Faustyny nie były szerzej znane. Obecnie rocznie przybywa tu ponad 2 mln pielgrzymów ze wszystkich kontynentów. (…)