Dziś rocznica poświęcenia Bazyliki Laterańskiej

Od 313 roku do początku XIV wieku na Lateranie rezydowali kolejni papieże. Dopiero po opuszczeniu w 1377 roku za namową św. Katarzyny ze Sieny Awinionu papież Grzegorz XI i jego następcy zamieszkali w Watykanie, który do dziś jest ich siedzibą.

Rocznicę poświęcenia Bazyliki Laterańskiej obchodzono na początku tylko w Rzymie. Dopiero później, za sprawą augustiańskich mnichów, święto zaczęto obchodzić także w innych miejscach. Na stałe do kalendarza liturgicznego weszło ono za sprawą papieża św. Piusa V, który kazał umieścić je w mszale wydanym w 1570 roku. W nowym kalendarzu rzymskim zmieniono dotychczasową nazwę święta "dedykacja arcybazyliki Najświętszego Zbawiciela" (wcześniejsze wezwanie świątyni) na "rocznicę poświęcenia bazyliki laterańskiej".

Bazylika Laterańska była przez długie lata głównym kościołem Rzymu i ze względu na swą rangę nazywana jest „Matką i głową wszystkich kościołów” (Mater et Caput omnium Ecclesiarum Urbis et Orbis – napis o tej treści widnieje na frontonie świątyni). Rozpoczynający swój pontyfikat Papieże odprawiają w niej Msze św., przejmując rządy nad diecezją rzymską, podobnie czynią w swych katedrach biskupi-ordynariusze, obejmujący rządy w swych diecezjach. Ostatni raz uroczystość ingresu odbyła się 7 kwietnia 2013 roku, kiedy swój pontyfikat rozpoczynał Ojciec Święty Franciszek (inauguracja pontyfikatu odbyła się 19 marca).

Fundatorem Bazyliki był prawdopodobnie papież Milcjades (311-14), który po otrzymaniu od cesarza Konstantyna w roku 313 znajdującej się w tym miejscu siedziby gwardii wzniósł pierwszy budynek świątynny. Pierwszej konsekracji świątyni i jej głównego ołtarza dokonał papież św. Sylwester I w dniu 9 listopada 324 r. Główny obrzęd polegał na namaszczeniu głównego ołtarza krzyżmem świętym, które miało symbolizować Chrystusa jako ofiarnika i ofiarę.

Do Bazyliki przylegała także rezydencja, siedziba papieży przez prawie 1000 lat. Świątynia była wielokrotnie przebudowywana, zmieniało się także jej wezwanie. Papież Grzegorz Wielki dedykował ją dwóm świętym Janom: Chrzcicielowi i Ewangeliście. Upowszechniona nazwa „Bazylika św. Jana na Lateranie” jest więc błędna, powinno się ją określać bazyliką Świętych Janów. Pełna nazwa świątyni w obecnym brzemieniu jest następująca: Papieska arcybazylika Najświętszego Zbawiciela, św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty na Lateranie. Matka i Głowa Wszystkich Kościołów Miasta i Świata.

Po przeniesieniu siedziby papiestwa do Awinionu Bazylika Laterańska straciła na znaczeniu. Po powrocie z „niewoli awiniońskiej” (1377 r.) papieże z uwagi na poważne zniszczenia bazyliki laterańskiej i rezydencji przenieśli się na Watykan.

W ciągu wieków w Bazylice odbyło się pięć soborów powszechnych, rządy w jej murach sprawowało 161 następców św. Piotra. Mimo, że centrum chrześcijaństwa utożsamiane jest powszechnie z Bazyliką św. Piotra, to świątynia na Lateranie, zachowała swoje wyjątkowe znaczenie. Poza wspomnianym ceremonialnym obejmowaniem rządów nad diecezją rzymską, właśnie w tej świątyni papieże sprawują Mszę św. Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek. W poprzedzającą ten dzień Niedzielę Palmową wznoszony jest specjalny łuk triumfalny na pamiątkę wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. W Boże Ciało z laterańskiej Bazyliki wyrusza procesja Bożego Ciała, która zmierza w kierunku Bazyliki Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore), ulicą Merulana. Świątynia jest miejscem spoczynku wielu papieży od IV do XIV w., przechowywanych jest w niej także wiele cennych relikwii.