Dlaczego na Kubie?

Komentując ogłoszoną dziś zapowiedź wydarzenia, do którego ma dojść 12 lutego, zwróciła uwagę, że prawosławni rosyjscy pojawili się na Kubie na długo przed przewrotem dokonanym tam przez Fidela Castro i jego partyzantów.

Autorka przypomniała, że papież i patriarcha moskiewski spotkają się na lotnisku hawańskim dlatego, że obaj w tym samym czasie będą w tym samym regionie: Cyryl na wyspie a Franciszek w drodze do Meksyku. Aby jednak zrozumieć, po co zwierzchnik Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (RKP) udaje się na Kubę, trzeba zapoznać się z dziejami obecności tam niewielkich, ale znaczących wspólnot rosyjskich.

Według Beretty ich początki sięgają przełomu XVIII i XIX w., gdy z Rosji zaczęli przybywać pierwsi emigranci, aby osiedlić się na wyspie, która była wówczas bogatą kolonią hiszpańską. Ale dopiero od lat dwudziestych XX wieku można mówić o pierwszej fali migracyjnej Rosjan, gdy uciekali oni przed wojną domową w swym kraju. Przybysze obchodzili święta prawosławne i od czasu do czasu przyjeżdżał do Hawany kapłan grecki Patriarchatu Konstantynopolskiego z Meksyku, aby odprawić liturgie i ochrzcić chętnych. Wierni nie mieli wówczas własnej świątyni i gromadzili się zwykle w domu użyczonym im przez byłego pułkownika armii carskiej, który również uciekł na Kubę.

Pod koniec lat pięćdziesiątych mieszkający tam Grecy, Rosjanie, Ukraińcy i Libańczycy uzyskali od konsula greckiego na wyspie zgodę na zbieranie środków na budowę cerkwi, którą ukończono w 1958 r. i poświęcono św. Konstantynowi i św. Helenie. Wkrótce jednak do władzy doszedł Fidel Castro, który w 1962 r. wprowadził w kraju ateizm państwowy, toteż Grecy, zaniepokojeni rozwojem sytuacji, zrzekli się świątyni i przekazali ją oficjalnie wspólnocie rosyjskiej, związanej z Patriarchatem Moskiewskim. W 1971 r. Kubę odwiedził ówczesny egzarcha środkowo- i południowoamerykański RKP, aby konsekrować obiekt, który jednak już po kilku latach został zamknięty dla kultu.

Dopiero w latach dziewięćdziesiątych wspólne działania ambasady rosyjskiej i Patriarchatu, a także perspektywa zbliżającej się wizyty Jana Pawła II (1998) stworzyły klimat sprzyjający większemu otwarciu się rządu w Hawanie na potrzeby ludzi wierzących, również prawosławnych. W 1998 r. w Panamie RKP utworzył swą pierwszą parafię w tej części Ameryki Łacińskiej. W 10 lat później – 19 października 2008 r. ówczesny metropolita Cyryl uroczyście konsekrował w starej części Hawany dużą cerkiew pw. Matki Bożej Kazańskiej, pod którą kamień węgielny poświęcił cztery lata wcześniej – w listopadzie 2004 r.

Podczas wizyty z okazji konsekracji nowej świątyni przyszły patriarcha spotkał się z braćmi Castro, których odznaczył wysokimi nagrodami kościelnymi a Fidel oświadczył wówczas, że Cyryl jest jego „osobistym przyjacielem”. Zaznaczył również, że nowa cerkiew jest prawdziwym i właściwym „pomnikiem przyjaźni kubańsko-rosyjskiej”.

Warto przy tym przypomnieć, że decyzja o rozpoczęciu budowy świątyni rosyjskiej zapadła w Moskwie po uroczystym poświęceniu w Hawanie niewielkiej cerkwi greckiej pw. św. Mikołaja przez patriarchę Bartłomieja z Konstantynopola 25 stycznia 2004 r. Nacjonalistycznie nastawione rosyjskie środowiska prawosławne odebrały to jak zniewagę i przejaw „odwracania się Kuby, po rozpadzie ZSRR, od Rosji i zwracania się ku Ameryce”. I już pod koniec tegoż roku rozpoczęto w stolicy budowę wspomnianego soboru w atrakcyjnym punkcie miasta.

Według Patriarchatu Moskiewskiego na Kubie żyje ok. 15 tys. podlegających mu prawosławnych, nie licząc wiernych innych jurysdykcji.

W czasie swej podróży do Ameryki Łacińskiej w dniach 11-22 lutego patriarcha Cyryl odwiedzi Paragwaj, gdzie również mieszka stosunkowo liczna wspólnota rosyjska, Chile i Brazylię. Okazją do wizyty w tym ostatnim kraju jest przypadająca obecnie 95. rocznica przybycia ponad tysiąca Rosjan do Rio de Janeiro. A diecezja argentyńsko-południowoamerykańska, obejmująca m.in. właśnie Brazylię, obchodzi w tym roku 70-lecie istnienia. Z tej okazji patriarcha ma odprawić uroczystą liturgię w Rio na górze Corcovado, u stóp górującego nad miastem słynnego posągu Chrystusa Odkupiciela.