WSPÓŁODCZUWANIE Z KOŚCIOŁEM
Autorzy dokumentu podkreślają, że „synodalność nie jest jedynie zwykłą procedurą operacyjną, ale szczególną formą życia i działalności Kościoła”. Tutaj właśnie „działanie Ducha Świętego w komunii Ciała Chrystusa i na drodze misyjnej Ludu Bożego jest zasadą synodalności”. Dla jej realizacji kluczową sprawą pozostaje Eucharystia, która kształtuje tę drogę. „Być prawdziwie synodalnym to iść naprzód w harmonii pod wpływem Ducha Świętego”. Nie można realizować synodalności bez związku z żywą Tradycją. Wyraża się ona w łączności z Kościołem lokalnym i szerzej z papieżem jako przewodzącym Kościołowi powszechnemu. „Synodalność oznacza, że cały Kościół jest podmiotem i że każdy w Kościele jest podmiotem”, czyli uczestnicy drogi synodalnej odczuwają, doświadczają i postrzegają wszystko w harmonii z Kościołem. Jest to starożytna zasada sentire cum Ecclesia (współodczuwanie z Kościołem).
Ponadto synodalność pomaga zrozumieć posługę hierarchiczną. „Jezus ustanowił Kościół, umieszczając na jego szczycie kolegium apostolskie, w którym apostoł Piotr jest «opoką» (por. Mt 16, 18), tym, który ma umacniać braci w wierze (por. Łk 22, 32). Ale w tym Kościele, podobnie jak w odwróconej piramidzie, szczyt znajduje się poniżej podstawy. Dlatego ci, którzy sprawują władzę, nazywani są «ministri» [łac. słudzy – przyp. red.], ponieważ zgodnie z pierwotnym znaczeniem tego słowa są najmniejsi ze wszystkich”. Dlatego też w idei synodalności zwraca się uwagę na praktykowanie konsultowania wiernych. Nie jest to niczym nowym, jeśli przypomnimy stosowaną w Kościele już w średniowieczu zasadę rzymską: Quod omnes tangit, ab omibus tractari et approbari debet (Co wszystkich dotyczy, przez wszystkich omówione i zaaprobowane być powinno).
Kościół synodalny jest „Kościołem uczestnictwa i współodpowiedzialności”. Jak wygląda to w praktyce? Po pierwsze, „w Kościele synodalnym cała wspólnota w wolnej i bogatej różnorodności swoich członków jest wezwana do modlitwy, słuchania, analizowania, dialogu, rozeznawania i doradzania, by podejmować decyzje duszpasterskie najbardziej zgodne z wolą Bożą”. Po drugie, „synod, zgromadzenie, rada nie mogą podejmować decyzji bez prawowitych pasterzy”, a zatem „proces synodalny musi odbywać się w ramach wspólnoty zorganizowanej hierarchicznie”. Po trzecie, „konieczne jest rozróżnienie między procesem wypracowania decyzji poprzez wspólne rozeznawanie, konsultacje i współpracę, a samym podjęciem decyzji duszpasterskiej, które należy do władzy biskupa, gwaranta apostolskości i katolickości”. Dlatego też należy pamiętać, że „wypracowanie decyzji jest zadaniem synodalnym, jej podjęcie jest obowiązkiem ministerialnym”.
WZAJEMNE SŁUCHANIE
Synodalność ma przede wszystkim animować życie i misję ewangelizacyjną Kościoła, zawsze w jedności z Jezusem i pod Jego kierownictwem. Odnowa Kościoła podjęta na tej drodze ma cechować się wiernością powołaniu. „Życie synodalne Kościoła dokonuje się dzięki realizacji autentycznej komunikacji wiary, życia i zaangażowania misyjnego wśród wszystkich jego członków”. Istotą synodalności jest słuchanie. „Wierny lud, Kolegium Biskupów, Biskup Rzymu: każdy słucha innych, wszyscy słuchają Ducha Świętego”. Synodalność wymaga uważnego słuchania, odważnego mówienia i rozeznawania. „Chodzi o rozpoznanie i naśladowanie jako Kościół poprzez teologiczną interpretację znaków czasu pod przewodnictwem Ducha Świętego drogi, którą należy podążać w służbie zamysłu Bożego, zrealizowanego w Chrystusie”.
Według papieża Franciszka dzisiaj uczniowie Chrystusa muszą być „kontemplatykami Słowa i kontemplatykami ludzi”. Istotę synodalności najpełniej oddają następujące słowa obecnego papieża: „Kroczenie razem jest konstytutywną drogą Kościoła; kodem, który pozwala nam interpretować rzeczywistość oczami i sercem Bożym; warunkiem podążania za Panem Jezusem i bycia sługami życia w tym zranionym czasie. Oddech i rytm synodu pokazują, kim jesteśmy i jaki jest dynamizm komunii, która ożywia nasze decyzje. Tylko tak możemy naprawdę odnowić naszą posługę duszpasterską i dostosować ją do misji Kościoła w dzisiejszym świecie. Tylko w ten sposób możemy zmierzyć się ze złożonością naszych czasów, pełni wdzięczności za przebytą drogę i zdeterminowani, by kontynuować ją z parezją”.
Synodalność oznacza szczególny styl życia i misji Kościoła, w sensie konkretnym to proces eklezjalny, który właśnie trwa i ma szansę stać się źródłem odnowy wspólnoty wierzących.