Ciało ma sens

W jaki sposób sens rodzicielski mogą realizować osoby, które nie są w związku małżeńskim?

Podstawowy sens ciała – oblubieńczy – pokazuje prawdę fundamentalną dla każdego człowieka – rodzica, narzeczonego, bezżennego, konsekrowanego: każdy człowiek jest powołany do miłości. Ta miłość realizuje się na różne sposoby, inaczej w przypadku siostry katechetki, inaczej kapłana spowiadającego i odprawiającego Mszę, inaczej w przypadku wdowy czy młodych szukających powołania. Musimy odnaleźć własną formę miłości; dla mężczyzn jest to męska, ojcowska miłość, dla kobiet kobieca, matczyna w szerokim znaczeniu. Ojcem jest każdy dojrzały mężczyzna, który potrafi wziąć odpowiedzialność za innych i troszczyć się. Kobieta jest matką, gdy na sposób kobiecy troszczy się o innych ludzi, bierze odpowiedzialność za nich. Do tego nie jest potrzebne posiadanie dzieci biologicznych.

Teologia ciała zakłada pewną wizję człowieka. Jaką?

Bardzo ważne jest mówienie o wizji człowieka, dlatego że zarówno katolicy, jak i krytycy Kościoła często koncentrują się na etyce. Kłócimy się, czy dobre etycznie jest zapłodnienie in vitro, eutanazja, antykoncepcja, aborcja itd. Te spory powodują wojnę kulturową. A przecież każda etyka zawsze jest zakorzeniona w antropologii. Dana pozycja etyczna jest zrozumiała dopiero wtedy, gdy jest wyjaśniona przez wizję człowieka. Często krytycy Kościoła nie znają antropologii chrześcijańskiej, a w świetle tej antropologii, którą oni wyznają, etyka chrześcijan jest bez sensu. Problem polega na błędnej antropologii, wizji człowieka. Jeden z zasadniczych błędów, który dostrzegł już ks. Wojtyła, to postrzeganie ciała tylko jako tworzywa, które musi być uczłowieczone. To wspólna podstawa tak różnych zachowań, jak zmiana płci, używanie antykoncepcji, poczęcie in vitro, aborcja. Tym, co łączy te krytykowane przez chrześcijan stanowiska, jest deprecjacja cielesności, widzenie ciała nie jako „ja”, ale jako pewnego tworzywa, które dopiero „ja” musi kształtować na własną modłę.

W wizji chrześcijańskiej oczywiście kształtujemy ciało – poprzez sport, dietę; chodzimy do lekarza. Ale ciało jest obrazem Boga, a nie bezkształtnym „tworzywem”. W nim wyrażona jest dusza, w każdej komórce zawarte jest DNA (co zresztą wynika z wiedzy genetycznej). Nie można więc zmieniać płci, bo ciało to jestem ja – ciało informuje mnie, kim jestem.

Czy taką wizję człowieka można wyprowadzić wyłącznie z wiary, z teologii, czy może ją również zrozumieć człowiek niewierzący?

Teologia ciała widzi człowieka w świetle objawienia. Ale w kluczowych punktach objawienie spotyka się z ludzkim rozumem, czyli z tym, co każdy może zrozumieć. Im poważniejszy jest kryzys cywilizacyjny – a w takim żyjemy – tym bardziej mamy do czynienia z bezrozumnością. Ta sytuacja dla wielu niewierzących jest argumentem, że to właśnie chrześcijanie mają rację. Ze znanych postaci mogę wymienić np. Jürgena Habermasa, idola lewicy, czy Marcella Perę, polityka, intelektualistę z Włoch. Oni są częścią szerokiego ruchu myślących ludzi, którzy zrozumieli, że współczesna rewolucja kulturowa związana z deprecjacją ciała prowadzi do ślepego zaułka. Szaleństwo cywilizacji Zachodu w postaci ideologii gender pokazuje, dokąd zmierzamy. Jeszcze pięć–dziesięć lat temu mówiło się, że chodzi o to, żeby nie dyskryminować osób homoseksualnych, by czuły się bezpiecznie. Ale dziś celem jest, żeby w systemie prawnym państwa, a potem w edukacyjnym, zatrzeć jakąkolwiek różnicę między związkiem homo- i heteroseksualnym. W USA zmiana płci to dzisiaj prawo człowieka, więc młodzi ludzie w szkole średniej, którzy jeszcze nie mogą kupować alkoholu, bez zgody rodziców na koszt państwa mogą zmienić płeć. Wiele osób, które nie są życzliwie nastawione do Kościoła katolickiego, widzi, że ta rewolucja, jak każda, zaczynając od upomnienia się o pokrzywdzonych, kończy się szaleństwem.

Czy myśl Jana Pawła II dotycząca miłości i seksualności dopiero zostanie odkryta?

Teologia ciała jest jednym z najambitniejszych dokonań myśli katolickiej w dziedzinie miłości małżeńskiej i seksualności na przestrzeni dwóch tysięcy lat. Nie ulega wątpliwości, że jeśli dziś zadajemy kluczowe pytania dotyczące płci, seksualności, miłości, możemy się odwołać nie do Augustyna i Tomasza z Akwinu, ale do Jana Pawła II, który w języku współczesnej kultury, filozofii, w sposób atrakcyjny i zrozumiały wyraża podstawowe prawdy biblijne. Siła tej teologii pochodzi z połączenia kluczowych idei biblijnych ze współczesną wrażliwością filozoficzną i kulturową.

W jakich tekstach czy przemówieniach zawarte są główne tezy teologii ciała?

Geneza jest skomplikowana, można mówić o trzech etapach jej powstawania. Pierwszy etap to lata 50., gdy powstawała „Miłość i odpowiedzialność”. Wojtyła z kłębka nici znalazł pierwszą i zaczął ją wysupływać. Drugim etapem była próba obrony encykliki „Humanae vitae” Pawła VI, dotyczącej kontroli urodzeń. Prawie całość tzw. teologii ciała została napisana w Krakowie, gdy Wojtyła był biskupem i kardynałem krakowskim. Trzeci etap – ten wieńczący dzieło – dokonał się, gdy został papieżem Janem Pawłem II. Tę książkę w postaci maszynopisu zawiózł do Rzymu. Gdy okazało się, że powinien głosić co środę katechezy do wiernych, przypomniał sobie, że przecież ma napisaną książkę, której nie opublikował. W ten sposób za pomocą współpracowników, szczególnie siostry Emilii Erlich, urszulanki, głównego teologicznego współpracownika papieża, ta publikacja przyjęła postać katechez środowych, które papież głosił w latach 1979–1984.