W wydanym z jego rozkazu Katechizmie o czci cesarza Wszech Rosji, którą to książkę nakazał car obowiązkowo omawiać w szkołach, nie pozostawia się wątpliwości co do tego, że Pismo Święte przyznaje królom absolutną władzę nad ludźmi i narodami. W tekście z Listu do Rzymian car Mikołaj dopatrzył się wręcz orędzia o boskości władzy, o jej absolutnych uprawnieniach wobec podległych jej ludzi. Wielu czytelników tekstu odbiera go podobnie.
CZEGO CHCIAŁ ŚW. PAWEŁ?
Chodzi o tekst o trudnej do wyobrażenia wadze historycznej, zadecydował bowiem o specyficznym stosunku pierwotnego chrześcijaństwa do władzy politycznej, dlatego przytoczmy go w całości:
„Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad innymi. Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostały ustanowione przez Boga. Kto więc przeciwstawia się władzy – przeciwstawia się porządkowi Bożemu. Ci zaś, którzy się przeciwstawili, ściągną na siebie wyrok potępienia, albowiem rządzący nie są postrachem dla uczynku dobrego, ale dla złego. A chcesz nie bać się władzy? Czyń dobrze, a otrzymasz od niej pochwałę. Jest ona bowiem dla ciebie narzędziem Boga, prowadzącym ku dobremu. Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się, bo nie na próżno nosi miecz. Jest bowiem narzędziem Boga do wymierzania sprawiedliwej kary temu, który czyni źle. Należy więc jej się poddać nie tylko ze względu na karę, ale ze względu na sumienie. Z tego samego też powodu płacicie podatki. Bo ci, którzy się tym zajmują, z woli Boga pełnią swój urząd. Oddajcie każdemu to, co się mu należy: komu podatek – podatek, komu cło – cło, komu uległość – uległość, komu cześć – cześć” (Rz 13,1-7).
Otóż nie wolno przeoczyć, że bezpośrednio przedtem Paweł nawołuje adresatów swego listu do wytrwałości w prześladowaniach: „Błogosławcie tych, którzy was prześladują! (...) Nikomu złem za zło nie odpłacajcie! (...) Nie daj się zwyciężyć złu, lecz zło dobrem zwyciężaj!” (Rz 12,14-21). Paweł nawołuje więc do trwania w wierze, której władza państwowa zakazuje i za którą prześladuje. Pojawia się zatem pytanie, jaki rzeczywisty sens mają tak gorące wezwania do posłuszeństwa władzy, jeśli ich autor równie gorąco wzywa do trwania w wierze wbrew tejże władzy.
Moim zdaniem, niedająca się przecenić ważność nowotestamentalnej nauki o posłuszeństwie nawet wobec władzy prześladowczej polega na tym, że uchroniła ona chrześcijaństwo przed pokusą konfrontacji politycznej z nieprzyjazną sobie władzą. Trzeba zdać sobie sprawę z tego, że wielu nieuprzedzonych nawet niechrześcijan widziało w chrześcijanach buntowników politycznych: przecież byli oni wyznawcami religii zakazanej przez prawa państwowe. Rozwój sytuacji łatwo mógł się potoczyć na zasadzie samospełniającego się proroctwa: chrześcijanie uznani za buntowników i karani jako buntownicy, w końcu mogliby rzeczywiście stać się wrogami prześladującego ich państwa. Właśnie takiemu rozwojowi wypadków kładły tamę omawiane tu teksty Apostoła. Chrześcijaństwo obroniło w ten sposób swoją tożsamość, zachowało transcendencję wobec wymiaru politycznego.
Co? Gdzie? Kiedy?
