Bp Cisło: w Polsce nie może być dyskryminacji

Ogólnopolski Dzień Judaizmu będzie obchodzony 17 stycznia, a tegoroczne centralne uroczystości odbędą się w Toruniu. W specjalnym Słowie z tej okazji przewodniczący Komitetu KEP ds. Dialogu z Judaizmem wyraził satysfakcję z powodu stanu obecnych relacji pomiędzy obydwoma religiami.

W związku z niedawną, 50. rocznicą soborowej deklaracji Nostra aetate" o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich, bp Cisło wskazuje na przełomowe znaczenie tego dokumentu dla relacji chrześcijańsko-żydowskich. Zaznacza, że dokument ten oznaczał "stanowczy zwrot katolicyzmu ku postawie dialogu i współpracy".

Przypomina, że dokument ten zdecydowanie odrzuca obarczanie za śmierć Chrystusa narodu żydowskiego jako całości, jak i współczesnych Żydów.

Kolejnym istotnym wątkiem "Nostra aetate" jest, wskazuje bp Cisło, napiętnowanie i opłakiwanie "dokonanych wobec Żydów aktów eksterminacji, jakiejkolwiek dyskryminacji, jako sprzecznych z duchem Ewangelii".

Hierarcha zwraca uwagę, że ostatni papieże, począwszy od Jana XXIII słowem i czynem realizowali ducha soborowego dokumentu, m.in. poprzez odwiedzanie synagog. 

Dzięki słowom papieży pogłębiła się wśród chrześcijan świadomość judaistycznych korzeni ich religii – ocenia przewodniczący Komitetu KEP ds. Dialogu z Judaizmem. Chodzi tu m.in. o świadomość, iż istnieje wewnętrzna więź między judaizmem a chrześcijaństwem, że Żydzi są naszymi starszymi braćmi, a nawet ojcami w wierze, że antysemityzm jest grzechem oraz, że kto spotyka Chrystusa, spotyka judaizm. 

"W naszej ojczyźnie, która była i jest wspólna dla chrześcijan i Żydów, w duchu Chrystusowej Ewangelii nie może mieć miejsca żadna wrogość, uprzedzenie, dyskryminacja" – stwierdza bp. Cisło. Przypomina, że "nasza wspólna ziemia kryje prochy Żydów i Polaków" oraz, że polscy chrześcijanie winni być strażnikami żydowskich cmentarzy i mogił. "Ten szacunek należy do naszej katolickiej kultury" – zaznacza.

Lubelski biskup pomocniczy wyraża też satysfakcję z obecnego stanu dialogu chrześcijańsko-żydowskiego w Polsce. Przypomina, że Kościół w Polsce organizuje sympozja i konferencje teologiczne z udziałem rabinów i przedstawicieli gmin żydowskich, tworząc klimat współpracy i zaufania. "Soborowa Deklaracja jest dalej pisana braterskim działaniem, dziś jeszcze w ograniczonym zakresie, ale środowisk dialogu coraz bardziej przybywa" – wskazuje bp Cisło. 

Centralne obchody XIX Dnia Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce odbędą się w Toruniu. W wydarzeniu wezmą udział m.in. naczelny rabin Polski Michael Schudrich oraz ambasador Izraela, Anna Azari.

Motto tegorocznych obchodów zaczerpnięto z 1 Księgi Królewskiej: "Co ty tu robisz, Eliaszu?" (1 Krl 19, 9).

Program spotkania przewiduje m.in. wspólne modlitwy chrześcijan i Żydów na toruńskim cmentarzu żydowskim, panel dyskusyjny, nabożeństwo w katolickiej świątyni oraz wystawy i koncerty. Teatr Żydowski z Warszawy zaprezentuje spektakl "Dybuk".

Zaplanowano też liczne wystawy, koncerty i imprezy ukazujące bogactwo kultury żydowskiej, w tym nauka tańców żydowskich. Organizatorzy zapowiadają wypiek specjalnego, okolicznościowego piernika toruńskiego.

Obchody Dnia Judaizmu organizuje co roku inna polska diecezja wraz z powołanym w 1996 r. Komitetem KEP ds. Dialogu z Judaizmem we współpracy z lokalnymi władzami samorządowymi, miejskimi i wojewódzkimi. 

Tak jak w poprzednich latach, obchody Dnia Judaizmu poprzedzą katechezy na temat judaizmu dla młodzieży szkół w Toruniu oraz w innych miastach diecezji.

Dzień Judaizmu ma pomóc katolikom w odkrywaniu judaistycznych korzeni chrześcijaństwa oraz pogłębianiu świadomości – jak nauczał Jan Paweł II – że religia żydowska nie jest wobec chrześcijaństwa rzeczywistością zewnętrzną, lecz "czymś wewnętrznym, oraz że nasz stosunek do niej jest inny aniżeli do jakiejkolwiek innej religii".

Zgodnie z założeniami Episkopatu, Dzień Judaizmu ma przybliżać nauczanie Kościoła po II Soborze Watykańskim na temat Żydów i ich religii oraz ukazywać antysemityzm jako grzech. Jest to też okazja do propagowania posoborowego wyjaśniania tekstów Pisma Świętego, które w przeszłości mogły być interpretowane w sposób antyjudaistyczny i antysemicki.

Episkopat podkreśla, że "dialog chrześcijańsko-żydowski nie może być nigdy traktowany jako 'religijne hobby' nielicznej grupy zapaleńców, lecz powinien coraz bardziej przenikać do głównego nurtu duszpasterstwa, takiego jak katecheza, głoszenie Słowa Bożego, pielgrzymki do Ziemi Świętej".

Episkopat zachęca też by do obchodów Dnia Judaizmu zarówno na szczeblu ogólnopolskim, diecezjalnym jak i parafialnym zapraszać do wspólnych modlitw Żydów oraz przedstawicieli innych wyznań chrześcijańskich.

Po raz pierwszy Dzień Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce obchodzono w 1998 r. w Warszawie. W międzyczasie odbyły się w największych polskich miastach. Ubiegłoroczne ogólnopolskie obchody miały miejsce w Oświęcimiu i Bielsko-Białej.

Polska jest drugim, po Włoszech, europejskim krajem, w którym zaczęto organizować takie obchody. Później włączyły się w tę inicjatywę m.in. Austria, Holandia i Szwajcaria.

Obecnie do gmin żydowskich w Polsce należy ok. 4 tys. osób, natomiast społeczność Żydów w Polsce szacuje się na ok. 20 tys.

Publikujemy treść Słowa bp. Mieczysława Cisło:

„Co ty tu robisz Eliaszu?” (1 Krl 19,13)

Słowo 

Minęła 50. rocznica zamknięcia II Soboru Watykańskiego, który wśród wielu dokumentów wydał Deklarację o stosunkach Kościoła do religii niechrześcijańskich, zatytułowaną Nostra aetate, a podpisaną dnia 28 października 1965 r. przez papieża Pawła VI. Wspólną cechą przyjętego stanowiska w Deklaracji wobec religii niechrześcijańskich, a zwłaszcza judaizmu, jest stanowczy zwrot katolicyzmu ku postawie dialogu i współpracy.

Treść Deklaracji w punkcie 4, traktującym o Żydach, można sprowadzić do trzech zasadniczych zagadnień. Pierwsze dotyczy różnorakich i głębokich więzi istniejących między Kościołem a narodem żydowskim. Więzi te wywodzą się z potrójnego faktu, mianowicie: mistycznej i typologicznej ciągłości Kościoła i starotestamentalnej społeczności żydowskiej, następnie jej roli w nosicielstwie dzieła zbawienia i Bożego Objawienia oraz żydowskiego pochodzenia kluczowych postaci nowej, zbawczej ekonomii, do których należy Chrystus, Maryja i Apostołowie. W konsekwencji tego zakorzenienia Kościoła w judaizmie istnieje potrzeba wzajemnego „poznawania się i poszanowania”.

Drugim problemem poruszanym w Deklaracji jest przypisywana Żydom odpowiedzialność za śmierć Chrystusa i konsekwencje odrzucenia Go jako Mesjasza. Watykański dokument stanowczo odrzuca obarczanie za śmierć Chrystusa narodu żydowskiego jako całości, jak również Żydów żyjących współcześnie. Odpowiedzialność ta spada na zwierzchników żydowskich, jak również na Rzymian. Ostatecznie śmierć Chrystusa była aktem jak najbardziej dobrowolnym. 

Powyższe stwierdzenia mają swoje odniesienie do słów św. Pawła zawartych w liście do Rzymian: „Bracia: Czyż Bóg odrzucił lud swój? Żadną miarą. I ja przecież jestem Izraelitą. (…) Nie odrzucił Bóg swego ludu, który wybrał przed wiekami. Pytam jednak czy aż tak się potknęli, że całkiem upadli? Żadną miarą. Ale przez ich przestępstwo zbawienie przypadło w udziale poganom, by ich pobudzić do współuczestnictwa. (…) Zatwardziałość dotknęła tylko część Izraela aż do czasu, gdy wejdzie do Kościoła pełnia pogan. I tak cały Izrael będzie zbawiony, (…). (…) gdy jednak chodzi o wybranie, są oni ze względu na przodków przedmiotem miłości. Bo dary łaski i wezwanie Boże są nieodwołalne” (Rz 11,1nn). Chociaż Kościół jest nowym Ludem Bożym, nie można przedstawiać Żydów jako odrzuconych. Trzeba więc zatroszczyć się o to, aby w katechezie i głoszeniu Słowa Bożego nikt nie nauczał niczego, co nie licowałoby z prawdą objawioną o wspólnych korzeniach i wspólnym z Żydami dziedzictwie. 

Trzecim wątkiem Deklaracji na temat Żydów jest napiętnowanie, a nawet opłakiwanie, pod wpływami ewangelicznej miłości, dokonanych wobec Żydów aktów eksterminacji, jakiejkolwiek dyskryminacji, jako sprzecznych z duchem Ewangelii. Chrystus podjął dobrowolnie z bezmiernej miłości śmierć za grzechy wszystkich ludzi, aby wszyscy dostąpili zbawienia. Zadaniem Kościoła jest przedstawiać krzyż Chrystusa jako znak zwróconej ku wszystkim miłości Boga. Jako dzieci Jednego Ojca wraz z Żydami modlimy się do Boga, traktując siebie nawzajem jako braci w człowieczeństwie i wierze Abrahamowej.

Papieże ostatnich pontyfikatów, mianowicie: Jan XXIII, Paweł VI, Jan Paweł II, Benedykt XVI i papież Franciszek wcielali w życie ducha deklaracji Nostra aetate słowem i działaniem (np. odwiedzanie synagog). Papieskie słowa pogłębiły świadomość chrześcijan o judaistycznych korzeniach, o tym, że istnieje wewnętrzna więź między judaizmem a chrześcijaństwem, że Żydzi są naszymi starszymi braćmi (Jan Paweł II), a nawet ojcami w wierze (Benedykt XVI), że antysemityzm jest grzechem, że kto spotyka Chrystusa, spotyka judaizm, że z Żydami mamy budować wspólnotę braterstwa i przyjaźni. Potrzebne są wspólne braterskie spotkania, refleksja nad Słowem Bożym, wspólna modlitwa.

W naszej ojczyźnie, która była i jest wspólna dla chrześcijan i Żydów, w duchu Chrystusowej Ewangelii nie może mieć miejsca żadna wrogość, uprzedzenie, dyskryminacja. Nasza wspólna ziemia kryje prochy Żydów i Polaków. Stąd też, kiedy wskutek eksterminacji żydowskiego narodu przez niemieckich nazistów na polskiej ziemi, oprócz nielicznych ocalonych, pozostały jedynie tu i ówdzie ich groby, my winniśmy być strażnikami ich cmentarzy i mogił. Ten szacunek należy do naszej katolickiej kultury.

Kościół w Polsce uczynił już wiele w dziedzinie budowania braterskiej relacji z Żydami. Od lat osiemdziesiątych działa Komitet KEP ds. Judaizmu, organizujący już po raz 19 ogólnopolskie obchody Dnia Judaizmu, który kształtuje u wiernych świadomość wzajemnej więzi chrześcijan i Żydów. Kościół opłakuje też własne grzechy prześladowania Żydów, dyskryminacji, a nawet zadawania śmierci. Episkopat wydał też trzy listy pasterskie, występując w nich przeciw antysemityzmowi, łącznie z ostatnim, w 50 rocznicę wydania Nostra aetate. Okazywał solidarność z Żydami w sytuacji ograniczania ich obywatelskich praw. Organizuje sympozja i konferencje teologiczne z udziałem rabinów i przedstawicieli gmin żydowskich, tworząc klimat współpracy, eliminowania uprzedzeń i budowania zaufania. Soborowa Deklaracja jest dalej pisana braterskim działaniem, dziś jeszcze w ograniczonym zakresie, ale środowisk dialogu coraz bardziej przybywa. 

Cieszy fakt odzewu ze strony żydowskiej na katolickie inicjatywy dialogu. Bez otwarcia, współpracy i współudziału Żydów nie byłoby coraz liczniejszych owoców dialogu. W 2000 roku stu kilkudziesięciu rabinów i żydowskich teologów wydało o historycznym znaczeniu deklarację o współpracy i budowaniu wzajemnych więzi. Po ostatnim liście Episkopatu strona katolicka z wielką radością i nadzieją przyjęła listopadowe oświadczenie polskich rabinów zawierające satysfakcję z prowadzenia dialogu, akceptację wspólnych działań i wyrażającą wolę dalszej współpracy i budowania wspólnoty braterstwa.

Hasłem XIX Dnia Judaizmu w Polsce są słowa z 1 Krl 19,13: „Co ty tu robisz Eliaszu?” Prorok Eliasz jest wiodącą postacią dla judaizmu, jak i dla chrześcijaństwa. Jest on oczekiwany przez Żydów jako poprzedzający przyjście Mesjasza (Ml 3,23). Wraz z Mojżeszem objawia się Eliasz jako świadek i mesjański poprzednik Chrystusa w chwili przemieniania na górze Tabor. Dla chrześcijan i Żydów Eliasz symbolizuje walkę o wierność narodu w obliczu odejścia od wiary w jednego Boga, poprzez przyjmowanie pogaństwa. Eliasz doświadcza trudnych chwil zagrożenia, osamotnienia, a nawet rezygnacji, ale Bóg go ochrania nagradzając jego wierność zwycięstwem, a ostatecznie niebem. 

bp Mieczysław Cisło, Przewodniczący Komitetu Konferencji Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem