Abp Gądecki: II wojna światowa to był prawdziwy upadek cywilizacji

Publikujemy pełen tekst homilii wygłoszonej w karmelitańskim sanktuarium św. Józefa w Poznaniu.

„Niebo złote ci otworzę,
w którym ciszy biała nić
jak ogromny dźwięków orzech,
który pęknie, aby żyć
zielonymi listeczkami,
śpiewem jezior, zmierzchu graniem,
aż ukaże jądro mleczne
ptasi świt. [...]
Jeno wyjmij mi z tych oczu
szkło bolesne - obraz dni,
które czaszki białe toczy
przez płonące łąki krwi.
Jeno odmień czas kaleki,
zakryj groby płaszczem rzeki,
zetrzyj z włosów pył bitewny,
tych lat gniewnych
czarny pył.
(Niebo złote ci otworzę..., Krzysztof Kamil Baczyński)

Tym fragmentem wiersza poety rozpoczynamy naszą refleksję nad przerażającą tragedią sprzed siedemdziesięciu ośmiu lat, jaką była II wojna światowa; wydarzenie o niesłychanych konsekwencjach dla Polski, Europy i świata; prawdziwy upadek ówczesnej cywilizacji.

Wojna objęła swoim zasięgiem większą część Europy i Azji, północną Afrykę, a także oceany: Atlantyk i Pacyfik. W sumie spośród wszystkich biorących w niej udział narodów zginęło ponad 56 milionów ludzi, w tym od ok. 6 milionów obywateli polskich (Polaków, Żydów, Romów i innych narodowości; por. T. Szarota - W. Majerski, Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami), co stanowi najwyższy odsetek w porównaniu z innymi krajami, gdzie toczyły się działania wojenne. Nie jest to bynajmniej wszystko, bowiem Niemiecki Generalny Plan Wschodni zakładał, że po dwudziestu latach od ukończenia wojny nie będzie państwa polskiego ani 80% Polaków.

Nie sposób zliczyć rannych i zaginionych oraz tych, którzy zostali dotknięci represjami, wywózkami, aresztowaniami, albo zamknięciem w obozach (10 milionów w niemieckiej strefie okupacyjnej i 1.8 milionów w strefie okupacyjnej sowieckiej). Niektóre miasta i wsie zostały spalone i zrównane z ziemią. Zniszczeniu uległy środowiska ludzkiego życia i zabytki o ogromnej wartości historycznej. Rodziny zostały zmuszone do masowego opuszczania ziemi, z którą były związane od wieków. Nigdy przedtem nie było tak wielu ofiar śmiertelnych wśród ludności cywilnej, zwłaszcza wśród kobiet i dzieci. Jeszcze poważniejszym skutkiem tej wojny była banalizacja śmierci, nienawiści i przemocy, która przyzwyczaiła ludzi do nieznanych przedtem rozmiarów pogardy dla człowieka i pogwałcenia jego praw.

Wojna Niemiec przeciwko Polsce miała być wojną na wyniszczenie. Mówił o tym bez ogródek Hitler - dnia 22 sierpnia 1939 roku - podczas ostatniej odprawy z najwyższym dowództwem Wehrmachtu przed atakiem na Polskę. Jasno dał do zrozumienia, że oczekuje od swoich podwładnych, iż wojna Niemiec przeciw Polsce będzie formą ludobójstwa wobec narodu polskiego, skoro porównał zbliżającą się agresję na Polskę do wyniszczenia Ormian przez Turcję w czasie pierwszej wojny światowej.

Tak to Polska - jako pierwsza - doświadczyła tragedii i skutków tej wojny. We wrześniu 1939 roku dwaj najeźdźcy, dokonując czwartego rozbioru Rzeczypospolitej, nie tylko odebrali nam wolność, oni rozpoczęli też burzyć utrwalony porządek życia, dawać pierwszeństwo sile przed prawem, moralnemu bezładowi przed porządkiem chrześcijańskich zasad. Rozpoczęli narzucanie bezbożnej ideologii narodowego socjalizmu i socjalizmu międzynarodowego. Oba te totalitarne systemy, które odrzuciły Boga, w konsekwencji w tak przerażający sposób zwróciły się przeciwko człowiekowi.

Symbolem tego tragicznego zwrócenia się przeciwko człowiekowi stał się Katyń i Auschwitz, miejsca, gdzie w szczególny sposób objawiła się bezwzględność zła, nienawiści i pogardy dla człowieka. W okupowanej Rzeczypospolitej rozpoczął się czas zaprogramowanego ludobójstwa, które w szczególnie tragiczny sposób dotknęło Żydów i Romów. Czas eksterminacji różnych grup społecznych, w pierwszym rzędzie kapłanów i inteligencji, czas terroru, więzień, egzekucji, wywózek, negacji praw obywatelskich, niepewności jutra i dramatycznych trudności życia codziennego.

Polskie elity stały się głównym celem polityki eksterminacyjnej od początku realizowanej przez niemieckiego agresora, a od dnia 17 września 1939 roku także przez jego sowieckiego sojusznika. Już na wiosnę 1939 roku rozmaite agendy państwa niemieckiego – przy dużym współudziale reprezentantów mniejszości niemieckiej zamieszkującej obszar Rzeczypospolitej - przygotowały listy proskrypcyjne, na których widniały tysiące nazwisk polskich obywateli (działaczy politycznych, samorządowych, duchownych katolickich, nauczycieli, harcerzy, redaktorów, powstańców wielkopolskich) przeznaczonych w pierwszej kolejności do likwidacji jako „wrogowie narodu niemieckiego (Z kim była ta wojna? Grzegorz Kucharczyk, Nasz Dziennik - 31.08.2016).

A jednocześnie - z drugiej strony - rozpoczął się wtedy inny czas. Czas ofiary i krwi. Honor za wszelką cenę i aż do końca polskiego żołnierza podczas kampanii wrześniowej; bezmiar poświęcenia i oddania dla Ojczyzny. Dziesiątki tysięcy naszych braci i sióstr wkroczyło na trudną, znaczoną ofiarami drogę, która miała doprowadzić do odzyskania Polski Niepodległej. Była to droga zwyciężonych, ale niepokonanych. Szedł nią rząd Rzeczypospolitej na Uchodźstwie, ukazując światu, że państwo polskie nie zeszło ze sceny i Polskie Państwo Podziemne, które w okupowanej Ojczyźnie stworzyło sprawnie i skutecznie działające konspiracyjne struktury życia narodu. Szedł także żołnierski, ofiarny czyn Armii Krajowej i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz Armii sformowanej na Wschodzie. Na tej drodze wiodącej ku wolności rozegrał się samotny bój Warszawy w dniach sierpniowego i wrześniowego Powstania 1944 roku. Pamiętne powstanie narodu, który w ten sposób dawał dowody, że gotów jest do największych poświęceń dla odzyskania i utrwalenia niepodległości.

Tamten czas wojenny ujawnił także heroizm świętych: św. Edyty Stein, Ojca Maksymiliana Marii Kolbe, ale także świadectwo dane Bogu i Polsce przez błogosławioną Piątkę Poznańską i błogosławionych 108 męczenników II wojny światowej i wielu, wielu innych naszych Braci i Sióstr, wiernych Chrystusowi, Jego Ewangelii i Kościołowi, wiernych Ojczyźnie.

Dramat końca II wojny światowej polegał znów na tym, że nie rozpalił on wcale nad Polską jutrzenki wolności. Nowy powojenny porządek, zadekretowany przez zwycięskie mocarstwa włączył Polskę do bloku państw podporządkowanych Związkowi Radzieckiemu. Emigracyjną tułaczkę rozpoczęli żołnierze spod Monte Cassino, spod Ankony, ze zwycięskiego pochodu brygady gen. Stanisława Maczka – żołnierze, których zdradził świat (Tak – dla pokoju i rozwoju narodów, nie dla wojny i zabijania! Słowo biskupów diecezjalnych z Jasnej Góry w 75. rocznicę wybuchu II wojny światowej). Z tego doświadczenia powstała przejmująca w swojej wymowie Modlitwa obozowa:

„O, Panie, któryś jest na niebie,
Wyciągnij sprawiedliwą dłoń!
Wołamy z cudzych stron do Ciebie
O polski dach i polską broń.