300 lat w koronie

Z ojcem profesorem Januszem Zbudniewkiem, paulinem, rozmawia Irena Świerdzewska

Co stało za sprowadzeniem w XIV wieku obrazu Matki Bożej do małej wówczas miejscowości Częstochowa?

Najpierw była fundacja klasztoru dla wywodzących się z Węgier braci pustelników, w nadziei, że na górze zwanej „jasną” powstanie ośrodek życia kontemplacyjnego dla zachowania ewangelicznej prostoty, na przekór bezdusznej sinecury ówczesnej hierarchii i jej poddanych duchownych. Obraz Matki Bożej pojawił się dwa lata później. Przyjmuje się, że sprowadziła go do Polski młodziutka królowa Jadwiga, zobowiązując księcia Władysława Opolczyka, aby przekazał go pustelnikom, co stało się w końcu sierpnia 1384 roku. To sprawiło, że z planowanej pustelni miejsce zamieniło się niespodziewanie w ośrodek kultu maryjnego, a pustelnicy stawali się kierownikami duchowymi wiernych z kraju i spoza jego granic, szczególnie z Węgier. W czasie zamieszek husytów w Czechach i na Śląsku ich zwolennicy napadli na pustelnię, zakonników poturbowali, obraz odarli z wotów i potłukli na trzy części. Przejął się tym król Władysław Jagiełło, który sprawców barbarzyństwa wydał pod sąd, a obraz oddał konserwatorom z Wiednia. Oni zaś, zachowując technikę i zarys postaci w duchu bizantyńskim, ozdobili go liliami Andegawenów, aby zaznaczyć jego ostatnią przynależność – właśnie ze względu na św. królową Jadwigę. Po konserwacji obrazu król Władysław zarządził uroczysty jego powrót i żałosne świętokradztwo przyczyniło się do nieprawdopodobnego wzrostu popularności miejsca – skromna pustelnia zmieniła się w centralne sanktuarium całego Królestwa Dwojga Narodów i krajów ościennych.

Czyli szczególną funkcję Jasna Góra pełniła, zanim jeszcze doszło do jej zwycięskiej obrony przed Szwedami?

Pozycja Jasnej Góry po raz kolejny dała o sobie znać w czasie wciskania się do kraju nowinek religijnych z Niemiec, Szwajcarii i Śląska. Zainicjowany w roku 1517 rejestr pielgrzymów świadczy ewidentnie o reakcji obronnej katolików, głównie z Węgier i Śląska: do roku 1613 wpisano 4426 konfratrów, którzy prosili o przywileje zbratania z zakonem i kultem Matki Bożej. Przyjmuje się, że nabrali w klasztorze ducha trwania przy wierze z głębokim przywiązaniem do kultu maryjnego. Był to czas niezliczonych konwersji, cichych pielgrzymek i otwartej obrony kultu maryjnego jako więzi jednoczącej naród przed anarchią religijną, zaistniałą w zachodniej Europie.