Męczennik z Litwy

Dziś Kościół katolicki na Litwie, a wraz  z nim Kościół powszechny, przeżywał beatyfikację arcybiskupa Teofiliusa (Teofila) Matulionisa (1873-1962). Uroczystości na placu katedralnym w Wilnie przewodniczył kard. Angelo Amato, prefekt Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

Władze Litwy, ponad 50 tysięcy wiernych, biskupi i księża z różnych krajów, w tym z Polski, oddali hołd człowiekowi, o którym pamięć miała zostać raz na zawsze wymazana.

Pierwsze represje ze strony władz rosyjskich spotkały go w 1910 r., gdy nie był jeszcze biskupem.  Za ochrzczenie dziecka z małżeństwa  katolicko-prawosławnego utracił probostwo w Bykowie, musiał zapłacić grzywnę oraz skierowany został na półroczne odosobnienie. W 1923 r., gdy komuniści byli już u władzy, włączono go do grupy księży, których oskarżono w procesie abp. Jana Cieplaka. Otrzymał wtedy  jeden z niższych wyroków (3 lata). Gdy był uwięziony, jego wierni z parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Petersburgu, w której był proboszczem, interweniowali na rzecz jego uwolnienia. Niestety, bezskutecznie. Po odbyciu kary, powrócił do swojej parafii, ale z uwagi na aresztowania wśród duchowieństwa, sprawował jeszcze opiekę duszpasterską nad  sześcioma innymi parafiami. W grudniu 1928 r. z woli Piusa XI został koadiutorem z prawem następstwa administratora apostolskiego Leningradu, bpa Antoniego Małeckiego. Z jego rąk, 9 lutego 1929 r. przyjął potajemnie święcenia biskupie. Kilka miesięcy później, za „szpiegostwo wobec obcych państw” (tak określano kontakty ze Stolicą Apostolską) został skazany na dziesięć lat łagru na Wyspach Sołowieckich.  Nawet tam wytropiono, że jest duchowym przywódcą uwięzionych kapłanów i skazano go na roczną izolację  w więzieniu w Petersburgu. Następnie zesłano do łagrów do pracy przy wyrębie lasów.

W 1933 r. doszło do wymiany więźniów między Litwą a ZSRR. Dzięki interwencji Stolicy Apostolskiej bp Matulionis znalazł się w grupie zwolnionych. Władze nie pozwoliły mu jednak wrócić do Leningradu. Pozostał na Litwie i objął funkcję biskupa pomocniczego w Kownie. Był jednym z pierwszych propagatorów kultu Miłosierdzia Bożego, a do Kowna sprowadził kopię obrazu Jezusa Miłosiernego namalowanego według wskazówek s. Faustyny Kowalskiej. W 1943 r. został ordynariuszem diecezji koszedarskiej. Pod koniec grudnia 1946 r. został aresztowany przez okupujące Litwę władze sowieckie, a kilka miesięcy później skazany na 7 lat, bez formalnego wyroku sądowego, a  jedynie na podstawie decyzji politycznej. Gdy w 1954 r. wyszedł z więzienia, władze nie zgodziły się na jego powrót na Litwę. Zamieszkał w domu inwalidów. Powrócił dwa lata później, ale nie do Koszedar, ale na plebanię w Birsztanach, gdzie był nieustannie śledzony przez KGB. W 1957 r. potajemnie konsekrował na biskupa Vincentasa Sladkeviviusa, późniejszego kardynała. Zapłacił za to cenę: do końca życia pozostał w maleńkiej wiosce w Szadowie. W 1962 r. otrzymał od papieża Jana XXIII tytuł arcybiskupa. W świadomości wiernych jego autorytet był tak wielki, że porównywano go do Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego. Kilka dni przed jego śmiercią w jego mieszkaniu dokonano brutalnej rewizji, połączonej z pobiciem  liczącego wówczas 89 lat arcybiskupa. Resztę dopełniła swoim zastrzykiem „pielęgniarka” nasłana z KGB. Zmarł 20 sierpnia 1962 r.

–  Nie było w jego duszy murów podziałów. Jego serce przepełniała miłość bez granic, zaraźliwa pogoda ducha, miłosierna dobroć. Naśladujmy go! – mówił podczas homilii beatyfikacyjnej kard. Angelo Amato.

Litwa cieszy się z nowego błogosławionego, którego prezydent Dalia Grybauskait? nazwała bohaterem narodowym. Poprzednia beatyfikacja, którą przeżywał Kościół na Litwie  miała miejsce 30 lat temu w Rzymie i dotyczyła abp. Jerzego Matulewicza.